ΗΤΤΑ (1-Ν1) ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Μετά την παρότρυνση κάποιων φίλων να εκθέσω την άποψή μου για την φασαρία με το εμβόλιο του Η1-Ν1, αποφάσισα να γράψω κάτι λίγα. Βέβαια τα έχω πει και προτύτερα, αλλά μια επανάληψη δεν βλάπτει. Έχουμε λοιπόν και λέμε:

1) Πανδημία είναι η εκτεταμένη και ταχέως εξαπλούμενη επιδημία. Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα (αλλά ακόμα και στις χώρες που πρωτοεμφανίστηκε) ούτε τεράστια έκταση πήρε, αλλά ούτε και ραγδαίους ρυθμούς εξάπλωσης έχει εμφανίσει. Τότε γιατί όχι απλά επιδημία; Βέβαια, δε λέω, το "πανδημία" είναι πιο μεγαλοπρεπές.

2) Θεωρητικά αν η νόσος χτυπήσει το 30% ενός πληθυσμού τότε δημιουργείται ικανό ανάχωμα στην περαιτέρω εξάπλωσή της. Είναι γνωστό ότι όποιος την περάσει έχει πλέον άμυνα και δεν ξανανοσεί.Τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν 800.000 άτομα ασθενήσαντα στη χώρα. Άρα αν εμβολιαστούν κάπου 2 εκατομμύρια ακόμα η ίωση θα αρχίσει να σβήνει. Τότε γιατί καλούν όλον τον πληθυσμό να εμβολιαστεί και όχι τις ευπαθείς ομάδες και μόνο;

3) Η ίδια η Η1-Ν1 δεν είναι αλλοιώτικη γρίππη από τις άλλες. Σε μερικές περιπτώσεις είναι μάλιστα πιο ήπια. Να τονίσω ότι ένας ιός δεν κάνει τίποτε περισσότερο από το να μπαίνει στα κύτταρα του ανθρώπου-ξενιστή και να αυτοπολλαπλασιάζεται χρησιμοποιώντας το γενετικό του υλικό. Ο ίδιος ο ιος της γρίππης δεν καταστρέφει τίποτε απολύτως. Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στον ξενιστή έχουν να κάνουν με την αντίδραση- άμυνα του οργανισμού στον εισβολέα. Ο όλος κύκλος κρατάει 2-7 μέρες πάνω κάτω. Αν δε δημιουργηθούν άλλες επιπλοκές (π.χ. πνευμονία), τότε δεν υφίσταται κανένας απολύτως κίνδυνος. Γιατί τότε τόσος τρόμος;

4) Σε μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων, όπως παραδέχτηκαν όλοι ανεξαιρέτως οι γιατροί, η νόσος είναι ασυμπτωματική, δηλαδή την περνάει κανείς χωρίς να το καταλάβει ή έστω πολύ ελαφρά. Πώς τότε ξέρουμε ότι έχουμε τόσα κρούσματα κι όχι ήδη πολύ περισσότερα; Και πως θα ξέρει αυτός που την πέρασε να μην προστρέξει να εμβολιαστεί;

5) Η νόσος ονομάστηκε αρχικά "γρίππη των χοίρων". Γιατί άλλαξε απότομα αυτό το τόσο πιασάρικο και τηλεοπτικό όνομα; Έχει σχέση αυτό με τις οργισμένες παρεμβάσεις των βιομηχανιών κρέατος;

6) Κάθε χρόνο στην Ευρώπη αρρωσταίνουν από γρίππη κάπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι. Από αυτούς μερικές χιλιάδες καταλήγουν. Είναι, ως επί το πλείστον επιβαρυμένες περιπτώσεις. Ένας παππούς 90 χρονών ή αυτός που πάσχει από σοβαρό καρδιαγγειακό νόσημα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή σκλήρυνση κατά πλάκας, πράγματι μπορεί να πεθάνει. Όχι από τη γουρουνογρίππη. Από οποιαδήποτε γρίππη ή ενδονοσοκομειακή λοίμωξη. Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα οι θάνατοι από τον Η1-Ν1 είναι 17, όλες πλην μιας τέτοιες περιπτώσεις. 17 στις 800.000 σημαίνει 0,002%, πολύ κάτω από τα όρια της απλής υγειονολογικής ανησυχίας. Αυτά τα στοιχεία τα κανάλια γιατί δεν τα λένε φωναχτά, αλλά τα ψελλίζουν ή τα αποκρύπτουν;

7) Ένα εμβόλιο είναι ένα ενέσιμο -συνήθως- διάλυμα που περιέχει τον εξασθενημένο ή νεκρό μικροοργανισμό από τον οποίο θέλουμε να προφυλαχτούμε. Τα λεμφοκύτταρά μας δεν αναγνωρίζουν αυτή τη λεπτομέρεια κι έτσι αρχίζουν να παράγουν αθρόα αντισώματα για το συγκεκριμένο άγνωστο εισβολέα. Όταν θα έρθει η κανονική νόσος ο Οργανισμός θα έχει παρατεταγμένο το στρατό του. Αυτή η διαδικασία ωστόσο απαιτεί από 20-30 μέρες. Αν κάποιος ασθενήσει π.χ. μια βδομάδα μετά τον εμβολιασμό, το εμβόλιο είναι σχεδόν δώρο-άδωρο. Γιατί το εμφανίζουν ως πανάκεια;

8) Ο ντόρος που μαίνεται για το συγκεκριμένο εμβόλιο έχει διάφορες όψεις. Καταρχήν να ξεκαθαρίσω πως οι φήμες περί συνωμοτικών σχεδίων για εκκαθάριση του μισού πληθυσμού της Γης (από ποιον άραγε; τη CIA; τους ελευθεροτέκτονες; τους Καρμπονάρους; τη λέσχη Μπίλντερμπεργκ;) αν κάνει το εμβόλιο, κινούνται από τα σύνορα της υπερβολής μέχρι τα όρια της γελοιότητας (και μερικές φορές τα ξεπερνούν). Σαφώς η πρόληψη είναι προτιμότερη από την καταστολή, αλλά αυτό όταν δεν υπάρχουν side effects, ανεπιθύμητες ενέργειες, σε επικίνδυνο ποσοστό. Το συγκεκριμένο ιδιοσκεύασμα παρουσίασε αυξημένες τέτοιες, μερικές από τις οποίες αλλεργικής φύσης, καθώς και την ύπαρξη βαρέων μετάλλων. Στις μικροποσότητες που αυτά περιέχονται είναι πρακτικά ακίνδυνα, αλλά όχι εντελώς. Αυτό θα αποδειχθεί στην πράξη, Κι αυτό πάλι γιατί δεν πρόλαβαν να κάνουν κλινικές μελέτες. Η κλινική μελέτη είμαστε εμείς να υποθέσω;

9) Το κλασικό αντιγριππικό εμβόλιο ξεκινάει να παρασκευάζεται το Μάρτη. Οι φαρμακοποιοί παραγγέλνουν από τότε τις ποσότητες που θέλουν, ώστε να ρυθμιστεί η παραγωγή. Τα εμβόλια δε φτάνουν σε μας παρά στο τέλος του Σεπτέμβρη, λόγω των απαιτούμενων δοκιμασιών. Εδώ, αυτές τις παρακάμψαμε λόγω ανάγκης. Μέχρι εκεί καλά. Γιατί όμως οι ποσότητες που παρήχθησαν προκαταβολικά ήταν αστρονομικές;

10) Το κοινό αντιγριππικό εμβόλιο κοστίζει κάπου 1-2 ευρώ. Φτάνει στον Έλληνα καταναλωτή με τιμή 6,62 ευρώ. Γιατί το εμβόλιο της γουρουνογρίππης, ενώ παράγεται με την ίδια ακριβώς διαδικασία, κοστίζει το δεκαπλάσιο;

11) Το αντεπιχείρημα των υποστηρικτών του εμβολίου για την κερδοσκοπία πάει κάπως έτσι: "Και τα φάρμακα του καρκίνου κοστίζουν. Δεν πρέπει να χορηγούνται επειδή κερδίζουν οι εταιρίες;" Ασφαλώς και πρέπει να χορηγούνται και μάλιστα δωρεάν. Αυτά όμως αντιμετωπίζουν κάποιες συγκεκριμένες και πολύ ευαίσθητες περιπτώσεις. Δε γίνεται καμιά καμπάνια στην τηλεόραση για να τρέξουμε να πάρουμε όλοι μας. Και μιας και το έφερε η κουβέντα, γιατί η φαρμακολογική έρευνα και δαπάνη των φαρμακευτικών κολοσσών για τον καρκίνο έχει μειωθεί κατά 70%, ενώ η αντίστοιχη για τα αντιβιοτικά νέας γενιάς έχει αυξηθεί κατά 300%, την τελευταία δεκαετία;

12) Είδα με λύπη μερικούς ονομαστούς Έλληνες γιατρούς να στρατεύονται στην προπαγάνδιση του εμβολιασμού και να σκίζουν τα ιμάτιά τους. Μα, δίκιο θα έχουν αφού είναι καθηγητές πανεπιστημίου, θα πει κανείς. Έλα όμως που και οι αντίθετες φωνές, απο καθηγητές Ιατρικής προέρχονται και δεν ακούγονται... Ένα ποσοστό άνω του 80% του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού δε θα εμβολιαστεί. Για τους φαρμακοποιούς το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο, σας διαβεβαιώνω. Λέτε να φταίει ο μεσογειακός παλιοχαρακτήρας μας;

13) Η Σουηδία που φέρεται ως το φωτεινό παράδειγμα από τους προπαγανδιστές έχει εμβολιάσει 1,2 εκατομμύρια πολίτες της. Μιλάμε για την ίδια Σουηδία που έχει 9 εκατομμύρια πληθυσμό;

14) Οι ιοί έχουν τη διαβολική συνήθεια, όταν τους επιτίθεσαι με φάρμακα, να μεταλλάσσονται και να γίνονται ανθεκτικοί. Ήδη από την έντονη κυκλοφορία αντιιικών προέκυψαν οι πρώτες μεταλλάξεις του Η1-Ν1. Μερικές ακόμα και το εμβόλιο θα είναι για τα μπάζα, άχρηστο ολοσδιόλου. Έτσι μάλιστα. Η βιασύνη δικαιολογείται απόλυτα. Αντίθετα, ελάχιστος λόγος γίνεται για τις στοιχειώδεις προφυλάξεις που ούτως ή άλλως περιορίζουν τη μετάδοση του ιού. Μια αφίσα και ένα σποτ, μερικές χλιαρές οδηγίες του υπουργείου κι αυτό ήταν όλο. Μήπως με πολύ λιγότερα από τα χρήματα που δαπανήσαμε για το φάρμακο, θα μπορούσαμε να βομβαρδίσουμε κάθε ελληνικό σπίτι με χρήσιμα σποτ, ώστε να είναι ο καθένας σωστά ενημερωμένος;

15) Οι κρίσιμοι μήνες των εξάρσεων των ιώσεων είναι ο Νοέμβρης, ο Δεκέμβρης και ο Μάρτης (λόγω θερμοκρασιών, συγχρωτισμού κτλ). Τον πρώτο τον καβατζάραμε. Αν ζήσω μέχρι τον Απρίλη, κερδίζω τίποτα;

16) Και αν τελικά η γρίππη αυτή είναι τόσο θανατηφόρος που θα εξολοθρεύσει άπαντες, γιατί είναι τέταρτη ή πέμπτη είδηση στα δελτία, μετά από τα εσωτερικά της ΝΔ, την οικονομική κρίση, το ασφαλιστικό και το ντέρμπι Ολυμπιακός- Παναθηναϊκός;

Ξέρω, αντί να πω τη γνώμη μου σας φλόμωσα στον ερωτηματικό λόγο. Πάρτε λοιπόν και τον αποφατικό :ΔΕΝ θα κάνω ΤΟ εμβόλιο. Ούτε εγώ, ούτε τα βρέφη μου, ούτε ο στεφανιαίος πατέρας μου, ούτε η παχύσαρκη μάνα μου. Γιατί δε μας χρειάζεται. Θα προσέξουμε να μην κολλήσουμε. Αρκεί να αερίζει κανείς καλά το σπίτι του, να μένει σ' αυτό όταν αρρωστήσει, να πλένει τακτικά τα χέρια του και να χρησιμοποιεί ελαφρύ αντισηπτικό, να χρησιμοποιεί χαρτομάντηλο ή το εσωτερικό του αγκώνα για να φταρνιστεί ή να βήξει, να μη συγχρωτίζεται επί μακρόν σε κλειστούς χώρους και να πίνει και κανέναν φυσικό χυμό. Κι αν παρα τύχην κολλήσουμε, θα κάνουμε συμπτωματική αντιμετώπιση και υπομονή μέχρι να το ξεπεράσουμε. Σε μεγάλη ανάγκη (έντονα συμπτώματα, υψηλός πυρετός κτλ), θα πάμε στο νοσοκομείο και οι άριστοι Έλληνες γιατροί θα μας κάνουν καλά.

Και το εμβόλιο; Αν είναι να το κάνουν ντε και καλά κάποιοι, ας το κάνουν αυτοί που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, όπως προανέφερα, και πάντως σε καμιά περίπτωση οι εγκυμονούσες. Οι λιγοστές ανεπιθύμητες ενέργειες σε αυτούς δεν κινδυνεύουν να τους στοιχίσουν περισσότερο από την ίδια τη γρίππη. Αυτούς που λυπάμαι όμως είναι κάποιοι επιστήμονες, που αντί να ορθώσουν το ανάστημά τους στην απάτη, μισοκρύβονται σαν λασποκάβουρες στα θολά νερά του ακαδημαϊσμού ή του κομματισμού, προφανώς προσδοκώντας να κερδίσουν ή να κατοχυρώσουν ανάλογα οφίκια. Αυτό είναι ήττα(1-Ν1). Γιατί για τον συνδυασμό της αισχροκέρδιας, της ευπιστίας και της οσφυοκαμψίας αντάμα, δεν έχει φτιαχτεί ακόμα εμβόλιο.

ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΤΩΝ ΕΡΑΣΤΩΝ

Ποτάμι βουερό ο χρόνος. Ασύλληπτη έννοια ο έρημος τόπος που ανοίγει αέναα μπροστά μας. Η μόνη αποτίμηση του χρόνου που μπορεί να γίνει είναι αυτή που αφορά στα ραγίσματα πάνω στο γυαλί της ζωής μας. Κάθε επέτειος δεν κάνει τίποτε άλλο από το να μετράει ραγισματιές και να στιλβώνει μνήμες. Τούτο το χωνευτήρι δεν αφήνει άφθαρτους μήτε τους ήρωες. Και να τι απέγιναν μερικοί από τους τελευταίους μας.

Τη νύχτα της 17ης Νοέμβρη του 1973 ένας άνθρωπος στο μπαλκόνι του τότε ξενοδοχείου "Ακροπόλ Παλλάς" (σήμερα είναι κρατικό κτήριο), κινηματογραφούσε συγκλονισμένος τα τεκταινόμενα στην Πατησίων, μπροστά στο Πολυτεχνείο. Τα αμοντάριστα πλάνα φυγαδεύτηκαν μετά στην Ολλανδία για να διασωθούν από την χουντική λογοκρισία. Το φιλμ παίχτηκε δύο μέρες αργότερα και τράβηξε τα βλέμματα του εκτός Ελλάδας κόσμου. Το ίδιο φιλμ αποτέλεσε το ντοκιμαντέρ "Εδώ Πολυτεχνείο", που βρίσκεται ολόκληρο (κάπου 95') στα αρχεία της ΕΡΤ, μα που προβάλεται μόνο αποσπασματικά.

Ο άνθρωπος εκείνος που φιλμάρισε τη συγκλονιστική στιγμή όπου το τανκ συνθλίβει την πύλη του Πολυτεχνείου ήταν ένας Ολλανδός δημοσιογράφος, ανταποκριτής στην Ελλάδα, ο Άλμπερτ Κουράντ (ή Κοεράντ). Σήμερα, μακριά από την ελληνική πραγματικότητα, ζει ως συνταξιούχος στη χώρα του. Ο κύριος Κουράντ όμως είχε ελληνίδα γυναίκα και απέκτησε έναν γιο που ζει και εργάζεται στην Ελλάδα. Περισσότερα δεν γράφω για το γιο, αφενός γιατί μπορεί να επέμβει η Αντιτρομοκρατική, αφετέρου γιατί με απείλησε ότι θα "χακάρει" το μπλογκ μου. Να πω μόνο ότι έχω το προνόμιο να με τιμάει με τη φιλία του.

Στο φιλμ ακούγονται και οι τρεις φωνές των εκφωνητών του ραδιοσταθμού που είχε στηθεί από τους φοιτητές. Δύο αντρικές και μια γυναικεία. Ήταν ο Δημήτρης, ο Λάμπρος και η Μαρία.

Η πρώτη ανδρική φωνή, περισσότερο γνωστή, ανήκει στον Δημήτρη Παπαχρήστο, συγγραφέα, αρθρογράφο στο ΕΘΝΟΣ και παραγωγό ραδιοφώνου (τι άλλο;!). Πρόκειται για τον άνθρωπο που τις προάλλες συνέλαβαν τα ΜΑΤ επειδή αντέδρασε για την παρέμβασή τους σε χώρο όπου γινόταν παρουσίαση βιβλίου. Τι είχες Δημήτρη, τι είχα πάντα... Έχει γράψει δύο ποιητικές συλλογές και κάμποσα πεζά με βιωματικές αναφορές. Απ' αυτά "Ο Νηρέας ο Βάρας" ανέβηκε στο σανίδι (με τον Γ.Αρμένη, θαρρώ). Ο Δημήτρης λοιπόν τράβηξε το δρόμο του αριστερού διανοούμενου, μάλλον μακριά από τα κόμματα.

Ο δεύτερος άντρας, πολύ λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό ήταν ο Λάμπρος Παπαδημητράκης, που από τότε ασχολιόταν με το σινεμά. Τελικά έγινε σκηνοθέτης, ενώ έπαιζε ως ηθοποιός και στις "Μέρες του '36" τουΘ. Αγγελόπουλου. Σήμερα βρίσκεται στην Κύπρο, όπου αρθρογραφεί και δραστηριοποιείται στον αγώνα για την επανένωση του νησιού, εμφανίζοντας μια έντονη ακτιβιστική και -τολμώ να πω- εθνικιστική στάση.

Για το Μαράκι το Δαμανάκι, δεν είναι ανάγκη να γράψω πολλά. Αρκεί η προβολή που έχει αποκτήσει τόσα χρόνια εξαργυρώνοντας έτσι τα ρίγη που έσπειρε τότε η φωνή της. Μετά την πολιτική πορεία της στους κόλπους του ΚΚΕ, βρήκε κι αυτή το δρόμο της προς την εξουσία. Βέβαια στο πρώτο κυβερνητικό σχήμα δεν αξιώθηκε να αποκτήσει θώκο, μα η φιλοδοξία της μπορεί φαντάζομαι να περιμένει καρτερικά μέχρι τον πρώτο ανασχηματισμό. Τριάντα έξι χρόνια άντεξε, τί είναι ένα- δυο ακόμα;

Κάπως έτσι γερνούν οι ήρωες. Κάπως έτσι πληθαίνουν οι ρυτίδες στα πρόσωπα και, καμιά φορά, στα μυαλά. Και τί απομένει όταν μαραίνονται τα στεφάνια στη γρανιτένια ασώματο κεφαλή; Ίσως τελικά μένουν τα συνθήματα που, άπαξ και εκστομιστούν, έχουν την κακή συνήθεια να συμβολοποιούνται και να γίνονται διαχρονικά. "Ψωμί" δε φωνάζουν σήμερα οι κάθε λογής συμβασιούχοι; "Παιδεία" δεν αποζητούν οι απελπισμένοι, φουκαριάρηδες και χωρίς μέλλον φοιτητές; Και "Ελευθερία" δε σκούζουν όσοι από μας συνειδητοποιούν ότι τα τανκς δεν είναι ο μόνος τρόπος για να φοβίσεις, να κάμψεις, να εκμαυλίσεις, να αλλοτριώσεις, να περιχαρακώσεις και να αδρανοποιήσεις τις συνειδήσεις και τις ατομικές και συλλογικές ελευθερίες;

Πρέπει ωστόσο, όταν έρθει η ώρα, να βρω έναν τρόπο να εξηγήσω στα παιδιά μου πόσα πολλά χρωστάνε, όχι τόσο στους ήρωες, όσο στους ηρωϊσμούς μιας εποχής. Της εποχής που δεν αρνήθηκε τα όνειρά της, ακόμα κι όταν αυτά έγιναν εφιάλτες.

ΣΚΑΚΙ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

"Είναι όλες αδύναμες, είναι γυναίκες! Είναι χαζές συγκρινόμενες με τους άντρες. Δε θα ’πρεπε να παίζουν σκάκι, ξέρετε. Είναι σαν αρχάριες. Χάνουν όλες τις παρτίδες τους με τους άντρες. Δεν υπάρχει έστω και μια σκακίστρια σε όλον τον κόσμο που να μην μπορώ να της χαρίσω έναν ίππο και μετά να την κοπανήσω!"

Μη σπεύσετε τώρα εσείς οι σουφραζέτες σκακίστριες να μου πετάξετε ζαρζαβατικά και γιαούρτια και να οργανώσετε διαδηλώσεις κλείνοντας τη Συγγρού στο ύψος της ΕΣΟ για να επιστρέψω όσο ΕΛΟ έχω πάρει ποτέ από γυναίκες σκακίστριες και για να μου αφαιρεθεί το αγωνιστικό μου δελτίο. Γιατί απλούστατα την εισαγωγή δεν την διατύπωσε η αφεντιά μου, αλλά το πιθανό ίνδαλμά σας, ο Μπόμπυ Φίσερ.

Η σκακιστική αυτή διάνοια παίρνει ασφαλώς ακραία θέση (και δεν ήταν μόνο μισογύνης, είχε κι άλλα κουσούρια, αλλά αυτό είναι θέμα άλλου άρθρου), ωστόσο μια σύντομη ιστορική περιοδολόγηση δείχνει πως η γυναικεία παρουσία στο σκάκι σε καμιά περίπτωση δε φτάνει στο ύψος των ανδρικών επιδόσεων. Πράγματι, στην υπεραιωνόβια ιστορία των Παγκόσμιων Πρωταθλημάτων έχουν στεφθεί καμιά δεκαπενταριά άντρες μα καμιά γυναίκα. Οι καλύτερες εξ αυτών έφτασαν σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο, κατάφερναν στο ζενίθ της καριέρας τους να κοπανάνε άντρες γκρανμέτρ, ακόμα και πρωτοκλασάτους, όχι όμως να προκριθούν σε τελικούς και να διεκδικήσουν τίτλους. Αυτό μοιάζει αρχικά παράδοξο αν σκεφτεί κανείς πως η ποιότητα στο σκάκι δε στηρίζεται στα μούσκουλα, μα σε εγγενείς εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως την εκμάθηση, τη μνήμη, τη φαντασία, την αναλυτική και τη συνδυαστική σκέψη, στοιχεία ανθρώπινα αλλά όχι ανδρικά ή γυναικεία.

Μετά από τόσα χρόνια η κατάσταση δεν έχει αλλάξει και πολύ. Από την εποχή που η Μέντσικ έβγαλε το γυναικείο σκάκι στο προσκήνιο, μόνο μια χούφτα γυναικών μπόρεσαν να σταθούν με αξιώσεις απέναντι στο αντίθετο φύλο: η Γκαμπριντασβίλι, η Τσιμπουρντανίτζε, φυσικά οι αδερφές Πόλγκαρ, άντε και δυο ή τρεις της νέας γενιάς. Ειδικά στην περίπτωση Πόλγκαρ, και ακόμα ειδικότερα στην Ιουδήθ, συναντάμε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, αφού από πολύ τρυφερή ηλικία ο πατέρας τους τις έριξε στο σκάκι και άρα ακολούθησαν την ίδια πορεία (προπονήσεων, εμπειριών κτλ) με οποιονδήποτε άνδρα πρωταθλητή. Κι όμως δεν κατόρθωσαν να υπερβούν τα εσκαμμένα. Αλλά και σε χαμηλότερο επίπεδο να κοιτάξει κανείς, βλέπει να επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό. Το θηλυκό στοιχείο σε ρόλο κομπάρσου στη συντριπτική πλειοψηφία των διεθνών και εγχώριων όπεν. Γιατί άραγε; Τι είναι αυτό που μοιάζει να εμποδίζει τη γυναικεία φύση να κατακτήσει το σκακιστικό Όλυμπο; Είναι τελικά το σκάκι ένα ανδρικό άθλημα;

Στην τελευταία ερώτηση απαντά καταφατικά μια έρευνα που είδε το φως της δημοσιότητας το 1992 και μου έγινε γνωστή από το ενδιαφέρον ιστολόγιο του Τ. Δρεπανιώτη (www.greekchesspolitics.wordpress.com) και πολύ γέλασα.

Σε αυτήν λοιπόν εξετάζεται η επίδραση της ορμόνης τεστοστερόνης (Τ) στην «κατανομή στα επίπεδα ιεραρχίας». Για να μην μακρηγορώ, οι επιστήμονες της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Εταιρίας καταλήγουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως η ύπαρξη της Τ. σε υψηλά επίπεδα συμβάλει στην σκακιστική επιτυχία, αφού όσοι είχαν νικήσει σε ένα τουρνουά, την είχαν σηκωμένη (την Τ!). Άρα, λένε οι επιστήμονες, οι γυναίκες -που δεν έχουν Τ.- είναι μαζέτισσες (αυτό μάλλον θα το διορθώσει ο Σαραντάκος, εννοώ τη λέξη).

Έχει ήδη γίνει εμφανές, φαντάζομαι, το πόσο διαφωνώ. Σε ένα τουρνουά σκάκι είναι ευνόητο πως οι παίκτες που ετοιμάζονται να αρχίσουν μια παρτίδα έχουν κάποιο άγχος, ενώ αυτοί που έχουν κερδίσει, μια κάποια ευφορία. Και στις δύο περιπτώσεις μια ορμόνη πράγματι βάζει το χεράκι της. Αυτή όμως δεν είναι η τεστοστερόνη, μα η αδρεναλίνη (άντε και η σεροτονίνη). Το γεγονός ότι η αδρεναλίνη επηρεάζει και τα επίπεδα της Τ. στους άντρες, εξηγεί και το κλινικό αποτέλεσμα. Η τεστοστερόνη παράγεται από τα διάμεσα κύτταρα του Leydig, και τα μωρά βρίθουν από δαύτη. Άρα ο γιος μου έπρεπε να με κοπανάει ήδη (και να λείπουν τα κακεντρεχή σχόλια, του τύπου «γιατί; δεν το κάνει;»). Επιπρόσθετα, όσοι άνδρες έχουν αυξημένα επίπεδα Τ. θα έπρεπε να είναι σκακισταράδες, όπως για παράδειγμα οι φαλακροί, οι τριχωτοί, όσοι έχουν μπάσα φωνή, υψηλό αιματοκρίτη ή σκληρό δέρμα! Τέτοιες έρευνες, έχουν τουλάχιστον ένα ad hoc άγγιγμα, για να μην πάω παραπέρα και μιλήσω για ρατσισμό.

Θυμάμαι μια ακόμα έρευνα του 1995, από το Πανεπιστήμιο του Κλήβελαντ, που κατέληγε (με τη βοήθεια ενός δάσους ηλεκτροδίων) στο ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούν καλύτερα τον αριστερό βρεγματικό λοβό του εγκεφάλου, ενώ οι άντρες τον δεξί αντίστοιχο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να υπερτερούν των ανδρών στις λεκτικές και στις χρωματικές δοκιμασίες, καθώς και στη μνήμη, ενώ υστερούσαν στη χωροαντιληπτική ικανότητα και τις μαθηματικές ασκήσεις. Ακόμα κι αν η ομάδα του Κλήβελαντ ήταν ακριβής (πράγμα για το οποίο δεν είμαι πεπεισμένος αφού το δείγμα ήταν μικρό και οι άνθρωποι τόσο μα τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους), αυτό στο σκακιστικό επίπεδο δεν αποδεικνύει και πολλά πράγματα αφού οι αρετές για έναν σκακιστή μοιράζονται ισόποσα.

Θα έχετε εικάζω συναπαντηθεί με τον δημοφιλή μύθο που λέει πως για να παίζεις καλό σκάκι, τότε ασφαλώς θα είσαι έξυπνος. Ελπίζω να προσπαθείτε να τον καταρρίψετε, αφού ξέρουμε καλά πως όποιος παίζει σκάκι (εκτός του ότι χάνει βλακωδώς το χρόνο του στο μπλιτς) δεν είναι απαραίτητα και οξύνους. Χρησιμοποιήθηκε εντούτοις κι αυτό το σαθρό επιχείρημα για να «αποδείξει» την αντρική νοητική υπεροχή. Αλί και τρισαλί! Ο εξυπνότερος άνθρωπος στον κόσμο είναι γυναίκα και λέγεται Μαίριλυν Σάβαντ (ή κάπως έτσι) και είναι διαφημίστρια στο επάγγελμα. Έχει IQ 217 (όταν ο Αϊνστάιν είχε κάπου 170 και ο «μέσος άνθρωπος» κάπου 100). Δεν ξέρω αν την έχει στο μεταξύ περάσει κανείς άνδρας, ούτε ξέρω αν έχει διεθνή αξιολόγηση στο σκάκι, ξέρω όμως πως δεν υπάρχουν χημικές ουσίες και βιολογικά εφαλτήρια πίσω από το σκάκι. Κάπου αλλού πρέπει να ψάξουμε για να εντοπίσουμε την αφύσικη απόκλιση στις σκακιστικές επιδόσεις ανδρών και γυναικών.

Μια παράμετρος που πρέπει να αξιολογηθεί σοβαρά έχει να κάνει με την αργοπορημένη είσοδο των γυναικών στο καθαρά αγωνιστικό σκάκι. Στα σκακιστικά καφενεία του Παρισιού το 18^ο ή το 19^ο αιώνα, ούτε που μπορούσε μια γυναίκα να διανοηθεί να παίξει σκάκι (και δεν έφταιγε αποκλειστικά ο καπνός).

Ακόμα και σ’ έναν γυναικείο χώρο, στο οτέλ παρτικιουλέρ της μαντάμ ντε Λαφαγέτ για παράδειγμα, οι άντρες ήταν συνήθως οι πρωταγωνιστές πάνω από την αλαβάστρινη σκακιέρα. Αυτό συνεχίστηκε για πολλές δεκαετίες και νομίζω πως η πραγματική αλλαγή άρχισε να παρατηρείται στην μετεπαναστατική Ρωσία, αφού για λόγους επιβεβαίωσης της πολιτικής ιδεολογίας, οι γυναίκες έπρεπε να έχουν ίσες ευκαιρίες με τον άντρα, ακόμα και στο σκάκι. Βέβαια, η κατάσταση σήμερα έχει βελτιωθεί, εντούτοις μόλις το 1% των 300 κορυφαίων σκακιστών είναι γυναίκες, και μόλις το 5%, ανάμεσα σε αυτούς που έχουν διεθνή τίτλο. Μην εθελοτυφλούμε. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στη βάση. Έχω την αίσθηση πως ο μακρόχρονος αυτός κοινωνικός αποκλεισμός στοίχισε στο γυναικείο σκάκι, όπως έγινε και σε άλλους τομείς, λόγου χάρη στην πολιτική ή τις επιστήμες. Κάτι που αλλάζει όλο και με πιο ταχείς ρυθμούς.

Αλλάζει, αλλά δεν έχει αλλάξει. Θυμάμαι περίπτωση πατέρα που αποτράβηξε τη δεκτική θυγατέρα του από τα μαθήματα σκάκι. Η αιτιολόγησή του ήταν αποστομωτική: «Και τι θα κάνει η κόρη μου; Θα παίζει τάβλι στα καφενεία;». Αμέλησα να του επισημάνω πως το μόνο τάβλι που είχε να φοβάται ήταν αυτό στο εσωτερικό του κρανίου του (πιθανότατα «φεύγα»). Το αγωνιστικό σκάκι απαιτεί για ένα κορίτσι το μοιραίο συγχρωτισμό με πολλά αγόρια, κάτι που φαίνεται να θορυβεί τους γονείς, ακόμα και σε πιο προοδευτικές κοινωνίες από τη δικιά μας. Πόσο μάλλον που το σκάκι σε χώρες όπως η Ελλάδα, δεν υπόσχεται στα κορίτσια καμιά επαγγελματική εξασφάλιση (ούτε καν έναν καλό γαμπρό!). Όπως και να ’χει, στην καλλιέργεια των βλασταριών, αυτό που μετράει περισσότερο είναι οι γονικές επιλογές. Πόσες φορές δεν έχετε ακούσει κάτι σαν κι αυτό: «ο Γιωργάκης πηγαίνει σκάκι και μπάσκετ και η Μαιρούλα μπαλέτο και αγγειοπλαστική»; Η –έστω και υποσυνείδητη- αναπαραγωγή τέτοιων στερεότυπων παίζει ασφαλώς το ρόλο της. Η μετέπειτα μητρότητα και οι ευθύνες της αναμφίβολα παίζουν τον δικό τους.

Νέο φως στο θέμα ρίχνει μια σχετικά πρόσφατη μελέτη (Μάρτης 2009) του τμήματος Πειραματικής Ψυχολογίας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Σ’ αυτή παρουσιάζεται μεταξύ άλλων η κλιμάκωση του ΕΛΟ των παιδιών από τα πρώτα τους σκακιστικά βήματα και καθώς ωριμάζουν. Αποδεικνύεται λοιπόν πως τα κορίτσια δεν υστερούν καθόλου των αγοριών, ούτε στη συμμετοχή, ούτε στην αγωνιστικότητα, ούτε εν τέλει στη συνολική πρόοδο στο άθλημα. Εισέρχονται, βελτιώνονται ή και αποχωρούν από το σκάκι, με τους ίδιους ρυθμούς που το κάνουν και τα αγόρια. Αυτό που μοιάζει ωστόσο κρίσιμη παράμετρος στην έρευνα, είναι το ποσοστό συμμετοχής των κοριτσιών. Όταν αυτό είναι χαμηλό, τα αποτελέσματα αρχίζουν να αποκλίνουν. Όταν όμως κυμαίνεται γύρω στο 50%, τότε οι στατιστικές καμπύλες της έρευνας επιβεβαιώνονται. Ξέρω πως δεν μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστο δείγμα, μα θα το αναφέρω. Στο φετινό σχολικό πρωτάθλημα στο Μεγανήσι τα κορίτσια αποτελούσαν το 30% και κανένα τους δεν μπήκε στην εξάδα. Πέρσι το ποσοστό ήταν 42% και βρέθηκαν δύο κοπέλες στην τετράδα. Τυχαίο; Ίσως. Ίσως πάλι όχι.

Θα επιμείνω λίγο στην προηγούμενη έρευνα, γιατί θεωρώ το σημείο «ποσοστιαία συμμετοχή» το κλειδί της υπόθεσης. Γιατί άραγε οι Κινέζοι σάρωσαν τα μετάλλια στην τελευταία Ολυμπιάδα στο Πεκίνο; Όχι βέβαια μόνο και μόνο επειδή έπαιζαν εντός έδρας. Ούτε που μπορεί να πιστέψει κανείς πως έγιναν τόσο σύντομα κράτος αθλητών επειδή απέκτησαν τις κτιριακές υποδομές και τις προπονητικές προϋποθέσεις άλλων δυτικών κρατών, τη στιγμή που μεγάλα κομμάτια της χώρας μαστίζονται από την ανέχεια. Πιστεύω πως η εξήγηση έχει να κάνει με τη μαζικότητα. Εκατομμύρια αθλητές σημαίνει και εκατομμύρια ευκαιρίες για να αναδειχθούν πρωταθλητές. Κάτι ανάλογο έγινε σε μας μετά την έκρηξη της κατάκτησης του Ευρωμπάσκετ του 1987. Αυξήθηκε μαζικά η ενασχόληση με το άθλημα και σήμερα αυτό εξαργυρώνεται με διαρκείς διακρίσεις. Το ίδιο θαρρώ ισχύει και στο σκάκι της Ρωσίας. Υπό το ίδιο πρίσμα πρέπει να δει κανείς τη σχέση σκάκι και γυναικών. Η ελλιπής εκπροσώπηση του θηλυκού πληθυσμού είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, ο βασικότερος λόγος της υστέρησης στα αποτελέσματα. Για να το θέσω διαφορετικά, αν αύριο η FIDE έβγαζε φιρμάνι σε όλα τα τουρνουά να συμμετέχουν σε ίσο ποσοστό τα δύο φύλα (και το ίδιο ίσχυε φυσικά και στη βάση του αθλήματος), τότε δε νομίζω να απαιτούνταν περισσότερο από δέκα ή είκοσι χρόνια για να καμαρώσουμε την πρώτη Παγκόσμια Πρωταθλήτρια.

Μολονότι για κάποιους από μας είναι πολύ σημαντικό και για κάποιους ακόμα και βιοποριστικό, το σκάκι δεν παύει να είναι ένα παιχνίδι. Αυτό με κάνει να αναρωτιέμαι μήπως τελικά οι γυναίκες, που αποδεδειγμένα ωριμάζουν νωρίτερα (εκτός από μερικές που έχουν την ενοχλητική συνήθεια να μας βουλιάζουν τα καραβάκια στη μπανιέρα και να μας χαλάνε τα τραινάκια στο σαλόνι), απλά το σνομπάρουν. Πόσο πολύ θα ομόρφαιναν όμως τα τουρνουά αν κατακλυζόντουσαν από σκακίστριες! Πόσο περισσότερο ενδιαφέρον θα προσέλκυαν! Σίγουρα τόσο που θα προσπαθούσα να παίζω συχνότερα. Ίσως μάλιστα τότε να μην με πείραζε ακόμα και το να υποστώ κάποια ήττα από γυναίκα. Εννοείται την πρώτη μου…