Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2010

ΝΕΦΤΙ ΣΤΟΝ ΚΩΛΟ

Ανακαλώ από καιρό σε καιρό τα παιδικά μου χρόνια. Εικόνες, μυρωδιές, πρόσωπα, τόποι, περιστατικά. Και μετά την εφηβεία μου και τα φοιτητικά μου χρόνια. Και κάθε φορά έχω την αίσθηση ότι όλα αυτά ανήκουν σε μια άλλη εποχή. Ίσως και σε μια άλλη ζωή, τόση απόσταση μας χωρίζει. Πώς λέγεται τώρα αυτό; Γεράματα; Ίσως.

Ίσως πάλι να μην είμαι εγώ που έχω γεράσει (38 είμαι, να ξηγιώμαστε…). Ίσως να’ ναι η ίδια η ζωή που έχει γίνει σαν σταφιδιασμένη γριά, σαν στρυφνή και απαιτητική μέγαιρα, σα να’ χεις μια λάμια για εργοδότη, αν με καταλαβαίνετε. Κάθομαι λοιπόν και κάνω κάτι θλιβερές συγκρίσεις. Ασφαλώς δε θα σας ενδιαφέρουν ή δε θα έχετε χρόνο να τις αξιολογήσετε, αλλά θα καταγράψω μερικές από αυτές, έτσι, για τον χρόνο που μου πήρε να τις μηρυκάσω.



-Παλιά το έτος είχε τέσσερις εποχές. Στις αρχές του Σεπτέμβρη, όταν άρχιζαν τα πρωτοβρόχια, το χώμα μύριζε τόσο έντονα που, ακόμα και σήμερα, ακόμα και τις πιο άνυδρες μέρες του Σεπτέμβρη, η μυρωδιά επιστρέφει στα ρουθούνια μου. Σήμερα όμως δεν υπάρχουν πια τέσσερις εποχές, με εξαίρεση τα CD του Βιβάλντι. Δύο και με το ζόρι.

-Παλιά περιμέναμε να γυρίσει η μάνα με το νερό από το πηγάδι, ή στηνόμασταν με τις ώρες για να πάρουμε ένα δοχείο ανά άτομο στη βρύση. Δε θυμάμαι όμως δίψα. Σήμερα, με τεράστια υδρευτικά έργα συζητάμε για την ανάγκη διαχείρισης των υδάτων.
-Παλιά τρέχαμε με ποδήλατα στις ακτίνες των οποίων στερεώναμε κομμάτια χαρτόνι για να μιμηθούμε τον ήχο μιας μηχανής. Πετούσαμε σαν τον άνεμο και δε θυμάμαι να είχα αργήσει ποτέ. Σήμερα έχουμε αυτοκίνητα πολλών κυβικών, κινούμαστε σαν τις χελώνες και φτάνουμε πάντα αργοπορημένοι.
-Κάποτε και το πιο ασήμαντο γεγονός αποτελούσε αιτία για γιορτή. Σήμερα ακόμα και οι γιορτές αποτελούν αιτία υπεκφυγών.
-Μεγάλωσα σε ένα σπίτι 50 τετραγωνικών που πάντα είχε γωνίες για να ανακαλύψεις και έμοιαζε στα παιδικά μου μάτια σα γήπεδο. Σήμερα ζούμε σε μεγαλύτερα σπίτια αλλά ούτε μυστικά κρύβουν, ούτε χωράμε.
-Παλιά βγαίναμε βόλτα με τους φίλους μας, ενώ σήμερα μπαίνουμε στο διαδίκτυο μπας και τους πετύχουμε στο facebook.
-Μας αρκούσε ένα ταβερνάκι με μουσική, καλή παρέα και μια ψιλοκουβεντούλα για να περάσουμε καλά. Σήμερα μπαίνουμε σε κλαμπ δύο χιλιάδων ατόμων, δεν ξέρουμε και πολλά για την παρέα μας, μιλάμε φωναχτά στ’ αυτιά και περνάμε χάλια.
-Κλειδί στην πόρτα δε θυμάμαι να είχε μπει ποτέ, χώρια που το καλοκαίρι έμενε ορθάνοιχτη. Σήμερα ο κόσμος βάζει συναγερμούς, κάγκελα και κλειδαριές ασφαλείας για να κρατήσει το φόβο του απέξω.
-Δεν είχαμε δραχμή στην τσέπη και δε μας έλειπε τίποτα. Σήμερα έχουμε δικά μας λεφτά και ποτέ δεν μπορούμε να αγοράσουμε όλα όσα θέλουμε.
-Είχαμε δύο τηλεοπτικά κανάλια (ΕΡΤ, ΥΕΝΕΔ) και μας φαινόταν ότι όλα τα προγράμματα, ακόμα και εκείνα τα άθλια αμερικάνικα, ήταν ενδιαφέροντα. Σήμερα έχουμε περισσότερα κανάλια από τη Βενετία και δεν αντέχουμε να την ανοίξουμε τη ρημάδα.
-Γεγονός ήταν τότε μια επιστημονική ανακάλυψη ή ένας πόλεμος. Σήμερα γεγονός είναι ο γάμος ή το διαζύγιο της Μενεγάκη.
-Οι εφημερίδες και τα περιοδικά έπαιρναν συνεντεύξεις από τον Ελύτη και τον Χατζιδάκι. Σήμερα παίρνουν από το Καρβέλα και τη Σάσα Μπάστα.
-Τότε φλερτάραμε και αγγιζόμασταν στα κρυφά. Σήμερα στέλνουμε SMS.
-Κάποτε ο κόσμος δούλευε ένα οχτάωρο. Σήμερα δουλεύει δύο.
-Κάποτε ζούσαν όλοι με το μεροκάματο. Σήμερα ζουν με τις κάρτες.
-Οι τραγουδίστριες τότε τραγουδούσαν με τη φωνή. Σήμερα τραγουδάνε με το βυζί.
-Κάναμε άπειρα πράγματα και είχαμε χρόνο και για τον εαυτό μας. Τώρα πια δεν έχουμε χρόνο για κανέναν.




Είναι κι άλλα που σκέφτομαι και νιώθω σα να άνοιξε το περίφημο και κακόφημο χάσμα των γενεών μέσα μου. Σε αυτό το σημείο θα μου πει, και με το δίκιο του, κάποιος εικοσάχρονος : «Θες να γυρίσεις σε μια εποχή χωρίς υπολογιστές, χωρίς ανέσεις, χωρίς αυτοκίνητα και χωρίς τηλεόραση; Μαλάκας είσαι;» Όχι, ελπίζω όχι. Γιατί δεν είναι νοσταλγία μιας εποχής που πέθανε ετούτο το ποστ. Είναι περίσκεψη για την εποχή που διαλέξαμε να χτίσουμε πάνω στον τάφο της. Γιατί τα «τότε» και τα «κάποτε» έμοιαζαν περισσότερο με ζωή, απ’ ότι τα «σήμερα».

Ίσως βέβαια κάποιος παρατηρήσει ότι ανέκαθεν εκφράζονταν παρεμφερή παράπονα. Ότι οι εποχές αλλάζουν μοιραία και η ζωή είναι ένα τρένο που τρέχει. Ότι οι νέοι είναι πάντα οι σκαπανείς, η δύναμη που ανατρέπει το παρελθόν. Υπάρχει ωστόσο μια μικρή ένσταση από την ταπεινότητά μου. Κι αυτή έχει να κάνει με την ταχύτητα. Στο παρελθόν οι όποιες αλλαγές ήταν σταδιακές και ξετυλίγονταν με σχετικά σταθερό ρυθμό. Η υποτιθέμενη εξέλιξη όμως, σήμερα γίνεται, όχι με σταθερή ταχύτητα, μα με επιταχυνόμενη κίνηση. Οι αλλαγές που προκύπτουν είναι αστραπιαίες, καταρρακτώδεις και ριζικές. Θαρρείς πως το μέλλον έρχεται καταπάνω μας ξέφρενα, σαν ακυβέρνητη νταλίκα.

Τι άμυνες προβάλουν οι νέοι σε αυτόν τον ίλιγγο; Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με 38 GB πληροφοριών. Ο υπολογιστής μου θα είχε στενάξει. Πώς να διυλίσει κανείς αυτόν τον καταρράχτη; Από πού να πιαστεί; Ακόμα και τα σημεία αναφοράς, οι προσωπικότητες, η επιστήμη, οι τέχνες, αποσυμβολοποιούνται ώστε να αποδυναμωθούν. Ό,τι δεν μπορούν να πολεμήσουν απλά το κάνουν μόδα, μέχρι να εκφυλιστεί. Έτσι εξηγείται η αθρόα παραγωγή μαζικής κουλτούρας, ανώδυνης και εύπεπτης. Κάπως έτσι γίνεται σοκολατάκι η Μόνα Λίζα, πόστερ ο Αϊνστάιν και μπλουζάκι ο Τσε.

Και το «τότε» τι διαφορά είχε; Ξαναρίξτε μια ματιά στην πρόχειρη λίστα μου. Αυτό το «τότε» μου φαίνεται πιο οικείο, πιο ζεστό, πιο ανθρώπινο και –κυρίως- πιο κατανοητό. Αυτό το «τότε» θα το ονόμαζα «ζωή». Σήμερα η ζωή τρέχει σα να της έχουν βάλει νέφτι στον κώλο. Κι εμείς, σαν τον Νασρ-εντ-Ντιν, βάζουμε νέφτι και στον δικό μας μπας και την προλάβουμε. Αυτό που ζούμε δεν είναι ζωή. Είναι η σκιά της.


«Και τι προτείνεις ρε μεγάλε;» θα πει η φωνή της λογικής που αρέσκεται στο να με ελέγχει. Δυστυχώς δεν έχω να προτείνω μια συλλογική, μια ολοκληρωτική λύση, αν και η θρυλούμενη ολοσχερής καταστροφή του 2012 μου έρχεται κουτί. Έχω όμως να προτείνω μερικές ατομικές λύσεις. Να κλείσουμε τα μάτια μας στο αγοραίο για να ξαναδούμε όνειρα που δεν πουλιούνται. Να βουλώσουμε τα’ αυτιά μας στη βουή για ν’ ακούσουμε το φλοίσβο και το θρόισμα. Ν’ αφιερώσουμε χρόνο για να μετρήσουμε τις ρυτίδες στα πρόσωπα και για να αποτυπώσουμε τις αποχρώσεις της θάλασσας. Να πούμε «σ’ αγαπώ» και «καλημέρα», έτσι, χωρίς αντάλλαγμα. Να περπατήσουμε, να κλείσουμε τα φώτα, να σταθούμε μες στη βροχή, να παίξουμε με τα παιδιά, σαν παιδιά. Και πριν απ’ όλα να καταδυθούμε σ’ αυτό το αβυσσαλέο πηγάδι που μας τρομάζει, την ψυχή μας την ίδια, μπας και ξαναβρούμε στα σκοτάδια τη χαμένη μας αθωότητα.



«Μα…είναι αυτό λύση;» θα αντιτείνει η φωνή. «Έτσι πιστεύεις ότι θα σωθεί ο κόσμος;» θα ειρωνευτεί μετά. Όχι. Έτσι δε θα σωθεί ο κόσμος, ίσως όμως σωθούμε εμείς. Κι αν σωθούν πολλοί από μας, έχει ελπίδα κι ο κόσμος. Ίσως μάλιστα τότε η ζωή να πατήσει φρένο και να προλάβουμε να χωθούμε μέσα να κουρνιάσουμε. Ακόμα όμως κι αν γυρίσουμε κατάμαυροι σαν ανθρακωρύχοι και με χέρια άδεια, από τα έγκατα της ψυχής μας, ακόμα και τότε λέω, θα έχουμε δώσει κάποιο νόημα σ’ αυτό που λέμε ύπαρξη. Αλλά να ξέρετε, ένας ανθρακωρύχος, κάθε που επιστρέφει στο φως, δεν είναι ποτέ ο ίδιος άνθρωπος που χώθηκε στο λαγούμι. Είναι πάντα καλύτερος.


Ξέρω, ξέρω…Ώρες- ώρες μιλάω σαν ξεμωραμένος γέροντας. Αλλά μη δίνετε σημασία. Μη χάνετε άλλο το χρόνο σας. Ασφαλώς κάτι επείγον θα έχετε να κάνετε.









Σημ: Το άρθρο ετούτο το χρωστάω και στις σκέψεις ενός συναδέλφου. Του Γιώργου Πετράκη. Τίποτε άλλο δεν ξέρω γι' αυτόν, μα ποτέ δεν είναι αργά.

10 σχόλια:

Θεόδωρος Τζιγκαλίδης είπε...

Κατάφερες να αγγίξεις και πάλι μια ευαίσθητη χορδή, Παναγιώτη. Να θεωρείς τον εαυτό σου τυχερό που ζεις και επιτρέπεις στα παιδιά σου να μεγαλώσουν σε έναν τόπο που προσφέρει πολύ πιο ανθρώπινες και ποιοτικές συνθήκες απότι θα έκανε μια μεγαλούπολη. Δυστυχώς η αλήθεια γίνεται κατανοητή τις περισσότερες φορές μόνο από απόσταση γιαυτό και εκτιμούμε όσα είχαμε πολύ περισσότερο τώρα που σε μεγάλο βαθμό τα έχουμε απολέσει. Πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να προσπαθώ να με πείσω ότι είναι στο χέρι μου το να αλλάξω όλο αυτό, στο κάτω κάτω δε με πίεσε κανείς να επιλέξω αυτή τη ζωή. Νιώθω την καθημερινότητά μου να έχει μπει στον αυτόματο πιλότο, ο έλεγχος που της ασκώ ολοένα και αδυνατίζει και φαντάζομαι ότι είναι πολλοί αυτοί που έχουν την ίδια εντύπωση. Από την άλλη φρονώ πως στις προηγούμενες δεκαετίες οι άνθρωποι είχαν να αντιμετωπίσουν πραγματικά προβλήματα και κρίσεις, όχι όπως σήμερα που θεωρούμε οικονομική καταστροφή το να μην μπορόυμε να αγοράσουμε μεγαλύτερο αυτοκίνητο ή ακριβότερα ρούχα.

melen είπε...

Ήρθε μετά από χρόνια με κάτι φωτογραφίες που τράβηξε το 2002 από τις διαδρομές μας στα βουνά.
Καθήσαμε,όσοι από εκείνη την παλιοπαρέα εξακολουθούμε να βρισκόμαστε φθινόπωρα στην Αμοργό,
και τις κοιτούσαμε ενθουσιασμένοι.
Δεν είχαμε αλλάξει δα και τόσο πολύ.
Μια ρυτίδα από δω, τρεις άσπρες τρίχες παραπάνω, τίποτα σημαντικό.
Κάτι όμως είχε αλλάξει. Πολύ. Κάτι που οι φωτογραφίες αποτύπωναν μα δεν το ξεχώριζες με γυμνό μάτι.
Κάτι μας ξέφευγε.
Σωπάσαμε. Ύστερα ο Χρίστος είπε, είναι σα να έρχονται από μια άλλη εποχή. Μια εποχή που δεν υπάρχει πια.
Αυτό ήταν. Οι φωτογραφίες αποτύπωναν την ατμόσφαιρα ενός κόσμου που έχει εξατμιστεί πριν καν το πάρουμε χαμπάρι.
Όχι, δεν φταίνε οι ρυτίδες, ούτε η φθορά του χρόνου φταίει που από τα χαρακτηριστικά μας σβήστηκε ένας ολόκληρος παλλόμενος κόσμος.

nikkarthegreat είπε...

Αυτά που λές είναι αλήθεια ακόμα και εγώ που είμαι μικρότερος (24 χρ) νοσταλγώ τα χρόνια στην επαρχία που προσφέρανε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.Βέβαια πρέπει να αναρωτηθούμε πως άρχισαν όλα αυτά.Τα παιδιά δεν μπορούν να βγούν από τα σπίτια τους τα παίξουν γιατί οι γονείς τους δικαιολογημένα φοβούνται...άρα φορσέ (να χρησιμοποιήσουμε και καμία σκακιστική έκφραση) την 'βγάζουν' στο διαδίκτυο.
Για τις πόρτες ανοιχτές ούτε συζήτηση .... (είναι γεγονός ότι μετά την εισροή αλλοδαπών στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 90 παρατηρήθηκαν πολλά κρούσματα κλοπών και ληστειών ).
Όσο για τα clubs πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω πως διασκεδάζουν εκεί μέσα χώρια ότι είναι και πολύ πιο ακριβά από τα ταβερνάκια (15 ευρώ το ένα ποτό ... ήμαρτον.....)Και απορώ πως έγινε της μόδας.
Η οικονομική κρίση που διανύουμε τα τελευταία χρόνια (κυρίως την μετά ευρώ εποχή) μας ανάγκασε να κάνουμε 2 δουλειές το κάθε μέλος της οικογένεια ώστε να τα βγάλουμε πέρα και για αυτό είναι λογικό να μην γιορτάζουμε το κάθε χαρμόσυνο γεγονός (είναι και πολλά τα έξοδα).
Στο μόνο που θα διαφωνήσω είναι για τις τραγουδίστριες.....άσε και εμείς οι πιτσιρικάδες να πάρουμε κανά μάτι :)
Πιστεύω να είδες την νέα θεατρική παράσταση που προβάλετε αυτή την περίοδο.... http://www.yupi.gr/sex/c15268/Eya_Laskarh_Gymnh_Sth_Skhnh.html γιατί αυτό είναι τέχνη !!!!

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@Θεόδωρε
Καλά τα λες, μας έχουν βάλει όλους στο λούκι. Το θέμα είναι τι κάνει ο καθένας από μας για να βγει από κει. Κι ακόμα το αν γνωρίζει αυτός που έπεσε στο λάκο ότι βρίσκεται σε λάκο, κι ότι δεν είναι εκεί ο πραγματικός κόσμος. Προβλήματα βέβαια πάντα υπήρχαν, όμως και πάλι η σύγκριση θαρρώ πως ευνοεί το χθες.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@melen
Melen-άκι, ναι,μας λείπει ο παλμός, αυτός που κάνει όλες τις φωτογραφίες μας σέπια, κι όχι μόνο τις παλιές. Μα που πάνε οι λέξεις όταν σβήνονται από το μαυροπίνακα; Πού πήγε αυτός ο παλμός; Χάθηκε; Ή μήπως παραμένει θαμμένος καρτερικά μέσα μας, όπως ο σπόρος στη μήτρα της γης;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@nikkarthegreat
Δε νομίζω ότι το φαινόμενο ξεκίνησε κάποτε ξαφνικά, όπως πατάμε ένα κουμπί. Καλλιεργήθηκε σταδιακά. Ούτε και νομίζω ότι είναι θέμα ασφάλειας, οικονομικής κρίσης ή οποιουδήποτε άλλου σύγχρονου φαινομένου. Ίσα- ίσα που αυτά τα φαινόμενα είναι, νομίζω, ακριβώς το αποτέλεσμα της απομάκρυνσης από την ουσία και της στροφής προς τον ξέφρενο υλισμό. Και εν τέλει το ζητούμενο πρέπει να είναι, όχι το πως θα σφαλίσουμε τις πόρτες και τα μάτια μας, αλλά το πώς θα τα ανοίξουμε στη θέα της φύσης, της ομορφιάς, των άλλων ανθρώπων.

Λες να έχω επηρεαστεί από τον Ρουσώ;

melen είπε...

Κυλάμε μεσ' τις εποχές,
σαν πέτρα που δεν χορταριάζει, λέμε.

Η μνήμη είναι χρήσιμη για να μη χάνουμε τον μπούσουλα, να ξέρουμε πού πατάμε. Αν γίνει νοσταλγία, την κάτσαμε τη βάρκα.
και πού σαι;
να τους φυτεύουμε τους σπόρους, πάντα.
Ξέρουν αυτοί πότε και πού να σκάνουν.

bailamos mientras la vida alcance

Ωραίο χειμωνιάτικο φως σήμερα πάνω από το νησί
Καλημέρα :)

Σταθης Πολίτης είπε...

φίλε Παναγιώτη το διάβασα και μπορω να σου πω οτι περνουσαν απο μποροστα μου εικόνες με κινηματογραφική ταχύτητα, γιατι κακα τα ψέματα ειμαι 30 και θυμάμαι πολλά.Μακάρι να ξαναρχοταν τα χρονια εκείνα που παιζαμε πετροπολεμο και και οχι φαρμα στο f b .Αυτή την μυρωδιά που λές στην αρχή για το χώμα ποσο την πεθύμησα .Η καλύτερη μου ειναι να έχει διακοπή ρεύματος και να έχω παρέα τον φίλο μας τον Ντίνο (τσομποτο). Αραγε αν ολα αυτά τα πούμε σε έναν παιδι 15 ετών τι θα μας πεί?Συγουρα θα μας πει οτι είμαστε για την Κέρκυρα , αλλα έστι είναι ,έτσι μεγαλώσαμε και δεν μπορούμε να τα ξεχάσουμε.Μπορώ να γράφω όλη νύχτα αλλα οπως είπες και εσύ τωρα δουλεύουμε 16 ώρες αρα πρέπει να κοιμηθώ αλλά να είσαι σύγουρος ότι θα κοιμήθω νοσταλγώντας εκείνα τα χρόνια.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@melen
Σπορά, ναι. Κι αν είμαστε τυχεροί θα ζήσουμε να δούμε και το θέρισμα :-)

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@Στάθης
Καλώς τον στο τσαρδί! Με το δεξί, με το δεξί!
Να μη μένουμε στη νοσταλγία όμως, κάτι να αντλούμε από τις συγκρίσεις με το παιδικό παρελθόν μας. Τουλάχιστον εσύ είσαι απ' αυτούς που το θέλουν ζωντανό :-)