ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΒΟΪΝΙΤΣ- μέρος 1ο

Σε μια έρευνα στην αρχή του καλοκαιριού για το πόσοι άνθρωποι ξέρουν το χειρόγραφο Βόινιτς, το αποτέλεσμα ήταν απροσδόκητο. Γύρω στους 7500! Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα. Περίμενα λιγότερους από χίλιους. Τώρα μη με ρωτήσετε πως έγινε η έρευνα, δεν την έκανα εγώ, αλλά εμπιστεύομαι την πηγή. Φαντάζομαι ότι μετά το "Χειρόγραφο της Πράγας" ο αριθμός αυτός θα έχει αυξηθεί αρκετά. Απέχει πολύ βέβαια από τον αντίστοιχο σε άλλες χώρες, όπου τέτοια ζητήματα φαίνεται να τους απασχολούν περισσότερο. Τι όμως είναι τελικά το περίφημο χειρόγραφο Βόινιτς; Και τι είναι αυτό που το καθιστά περίφημο; Σε αυτά θα προσπαθήσω να απαντήσω μέσα από μια σειρά αναρτήσεων για το πιο μυστηριώδες βιβλιαράκι του κόσμου. Και θα ξεκινήσω με την περιγραφή του. Ετοιμαστείτε να εισέλθετε σε μια αινιγματική αναζήτηση...

Το μέγεθος του βιβλίου είναι σχετικά μικρό, περίπου 12Χ22 εκατοστά. Το υλικό των σελίδων είναι περγαμηνή. Οι σωζόμενες σελίδες είναι 246, αλλά λείπουν εμφανώς κάποιες, που έχουν αποκοπεί βίαια. Αυτό ήταν ένα στοιχείο που χρησιμοποίησα στο βιβλίο μου. Οι σελίδες έχουν υποστεί μια μεταγενέστερη αρίθμηση με αραβικούς αριθμούς που έχει αποδειχθεί από ειδικούς ότι έγινε από τον μάγο και μυστικοσύμβουλο της βασίλισσας Ελισσάβετ, Τζον Ντη (θα μιλήσουμε γι' αυτόν όπως και για όλους τους εμπλεκόμενους στην πορεία του χειρογράφου στο μέλλον). Το εξώφυλλο δε φέρει κανένα διακριτικό, ούτε όνομα συγγραφέα, ούτε ημερομηνία ή άλλο διαφωτιστικό στοιχείο. Απολύτως τίποτα.

Μόνο 33 από τις σελίδες περιλαμβάνουν σκέτο κείμενο. Οι υπόλοιπες έχουν εικόνες (ζωγραφισμένες) και κείμενο μαζί. Μερικά από τα φύλλα σχηματίζουν δίπτυχα ή και τρίπτυχα, σύνηθες φαινόμενο για μεσαιωνικά βιβλία. Οι εικόνες, όπου υπάρχουν, έχουν σχηματιστεί πριν από τα κείμενα, διότι αυτά τις περιβάλλουν γεμίζοντας τα κενά. Κάποιες από αυτές έχουν μία και μόνο "λέξη" δίπλα τους, σαν ταμπέλα ή επεξήγηση. Ζωγραφικά είναι μάλλον ερασιτεχνικές και τα χρώματα ξεπλυμμένα και πάντως όχι από ακριβό χρωματικό υλικό.

Η γραφή του χειρογράφου είναι το πιο αινιγματικό του στοιχείο. Δεν έχει διορθώσεις, λάθη ή μουντζούρες όπως συναντούνται σε άλλα κείμενα του είδους, ούτε και σχόλια στα περιθώρια. Φαίνεται να είναι γραμμένη από κάποιον που γνωρίζει καλά τι γράφει και μάλιστα χωρίς να κομπιάζει. Κι εδώ αρχίζουν τα περίεργα. Το "αλφάβητο" που χρησιμοποιείται με μια βιαστική ματιά μοιάζει με αραβικό. Ξαφνικά διαπιστώνεις ότι δεν είναι καθόλου τέτοιο και κοιτάς καλύτερα. Σου δημιουργείται η εντύπωση κατόπιν ότι πρόκειται για κάποια λατινική καλλιγραφία. Σκύβεις πιο προσεκτικά. Τζίφος! "Γράμματα" που μοιάζουν με λατινικά ή ελληνικά ή αραβικά ή κυριλικά. Απλά μοιάζουν. Γιατί δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Και τότε τι είναι; Μια πιο προσεκτική παρατήρηση σου αποκαλύπτει ότι τα "γράμματα" είναι άγνωστης προέλευσης και σχηματίζουν ομάδες "λέξεων", σαφώς διαχωρισμένες μεταξύ τους. Και παρακάτω βλέπεις το χωρισμό σε παραγράφους. Κάποιες "λέξεις" είναι μικρές και κάποιες άλλες μακροσκελείς. Κάποια "γράμματα" εμφανίζονται συχνά και κάποια άλλα πολύ πιο σπάνια. Υπάρχουν κάποια που εμφανίζονται τρεις φορές διαδοχικά στην ίδια "λέξη"! Αυτό δείχνει να καταστρατηγεί όλους τους νόμους της εντροπίας των δομημένων γλωσσών, κάτι που θα εξετάσουμε σε επόμενο ποστ. Χαρακτηριστικά, θα σας ζητούσα να βρείτε μια ελληνική λέξη που να έχει τρία συνεχόμενα ίδια γράμματα. Έχω βρει μία. Μόνο μία, αν και το ψάχνω από καιρό σε καιρό εδώ και 10 χρόνια.

Έτσι λοιπόν έχουμε ένα κείμενο που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει. Εκατοντάδες ή και χιλιάδες επιστήμονες (γλωσσολόγοι, προγραμματιστές, εθνολόγοι, θεολόγοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ερευνητές, παλαιοντολόγοι, φιλόλογοι, μαθηματικοί κτλ.) έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν τα μυστικά της γλώσσας αυτής. Μάταια. Αυτή τη στιγμή που γράφω το θέμα παραμένει ανοιχτό παρ' ότι διάφορα γκρουπ ανταλλάσσουν ιδέες μέσω διαδικτύου, ενώ τουλάχιστον δύο επίσημες ερευνητικές ομάδες στην Αμερική ξημεροβραδιάζονται προσπαθώντας να την αποκωδικοποιήσουν με τη βοήθεια υπολογιστών. Η άποψή μου είναι ότι δεν θα τα καταφέρουν. Θα εξηγήσω γιατί όταν έρθει η ώρα.

Τι άλλο έχουμε; Μα τις εικόνες. Τώρα δέσαμε! Ανάλογα με τις εικόνες του Βόινιτς, οι ειδικοί το χωρίζουν σε κεφάλαια. Ας τα δούμε αναλυτικά.

α) Βοτανολογικό κεφάλαιο: Αυτό έχει εικόνες φυτών και καταλαμβάνει περίπου τον μισό όγκο του βιβλίου. Αλλά τι φυτά! Παράξενα, διεστραμμένα, με συστρεφόμενες ρίζες, σαν να βγήκαν από ταινία με θέμα τον προϊστορικό κόσμο ή σαν να σχεδιάστηκαν από τη φαντασία κάποιου. Πως αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι κανένα από αυτά έως τώρα δεν έχει ταυτοποιηθεί με τα μέλη της υπαρκτής χλωρίδας; Κι αυτό παρότι είναι ζωγραφισμένα με εντυπωσιακές λεπτομέρειες.

β)Αστρονομικό κεφάλαιο: Εδώ συναντάμε εικόνες του ήλιου, της σελήνης, πιθανές εικόνες αστερισμών (ίσως της Ανδρομέδας) καθώς και σύμβολα του ζωδιακού κύκλου. Άλλοι κύκλοι που εφάπτονται είναι πιο μυστηριώδεις. Μια εικόνα από τις πολλές είναι άκρως εντυπωσιακή, καθώς αποτελεί μια πολύ καλή προσέγγιση του γαλαξία μας όπως τον ξέρουμε σήμερα από τα ραδιοτηλεσκόπια!

γ)Φαρμακολογικό κεφάλαιο: Εμφανίζει διάφορα δοχεία, σαν αυτά που χρησιμοποιούσαν μεσαιωνικοί καλόγεροι ή οι φαρμακοποιοί της Αναγέννησης για τη φύλαξη βοτάνων και υγρών. Δίπλα τους υπάρχουν δρόγες (τα τμήματα των φυτών που έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες). Τα δοχεία αυτά έχουν κάτι το περίεργο στην εμφάνιση και τα σκαλίσματά τους. Μοιάζουν λιγότερο λειτουργικά και περισσότερο τελετουργικά.

δ)"Συνταγολόγιο": Ονομάστηκε έτσι γιατί έχει μικρές παραγράφους σαφώς διαχωρισμένες μεταξύ τους, που φέρουν ένα άστρο στην αρχή τους. Εξίσου ακατανόητη γραφή.

ε) Βιολογικό κεφάλαιο: Το άφησα τελευταίο παρότι είναι στο μέσον του βιβλίου, γιατί είναι το πιο αλλοπρόσαλλο. Εμφανίζει γυμνές γυναίκες να λούζονται μέσα σε πράσινες λίμνες ή να κυλάνε ανάμεσα σε σχηματισμούς που μοιάζουν με ωοθήκες ή αγγεία(νεύρα) φυτών. Άλλες γυμνές μορφές είναι κατά μόνας και άλλες ομαδόν. Μερικές φαίνονται να συνδέουν τα αγγεία. Κάποιες έχουν πρησμένες κοιλιές σαν να είναι έγκυες, ενώ άλλες ξεφαντώνουν χορεύοντας πιασμένες χέρι χέρι μέσα στις πρασινωπές δεξαμενές...

Όλα αυτά χωρίς να περιγράψουμε με λεπτομέρειες κάθε σελίδα, γιατί κάποιες από αυτές κρύβουν και εκπλήξεις. Θα τις δούμε όμως εν καιρό.

Αν τελικά ούτε η αλλόκοτη γραφή, ούτε και οι εξωπραγματικές εικόνες μπορούν να βοηθήσουν τους μελετητές να εξιχνιάσουν το μυστήριο του Βόινιτς, τότε τι; Μήπως η καταγωγή και η ιστορική πορεία του χειρόγραφου; Αυτό θα είναι το θέμα της επόμενης καταχώρησης.
Να τονίσω ότι το χειρόγραφο βρίσκεται στην βιβλιοθήκη σπάνιων χειρογράφων (βιβλιοθήκη Μπέινεκε) του πανεπιστημίου του Γέηλ, στις ΗΠΑ. Κι αυτό γιατί μερικοί αναγνώστες του βιβλίου μου πίστεψαν ότι είναι δημιούργημα της φαντασίας μου. Κάποιοι το πιστεύουν ακόμα! Είναι πράγματι απίστευτο βιβλίο!