Τρίτη 30 Αυγούστου 2011

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ ΣΚΑΚΙ



Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ ΣΚΑΚΙ
«Το σκάκι είναι πνευματικό βασανιστήριο» δήλωσε κάποτε ο ίδιος ο Κασπάροβ. Γιατί τότε να ασχοληθεί κανείς με το σκάκι; θα ρωτούσε εύλογα κάποιος (και, πιστέψτε με, είναι πολλοί αυτοί οι «κάποιοι»). Για την πολυπλοκότητά του, για την απειροσύνη του, θα μπορούσαμε ίσως να απαντήσουμε.

Πράγματι, τα λευκά στην πρώτη τους κίνηση έχουν 20 διαφορετικές επιλογές, όσες και τα μαύρα. Άρα μετά την πρώτη και μόνο κίνηση λευκών και μαύρων μπορούν να προκύψουν 400 διαφορετικές θέσεις! Σε μια μέτρια παρτίδα, π.χ. 40 κινήσεων, οι διαφορετικές δυνατές θέσεις είναι κάπου 10^120, ένας ασύλληπτος αριθμός, πολύ μεγαλύτερος από τους κόκκους της άμμου ολάκερης της γης, πολύ μεγαλύτερος ακόμα κι από τον αριθμό των αστρικών σωμάτων από το Big Bang μέχρι σήμερα!

- Εντούτοις, μολονότι τα αριθμητικά δεδομένα είναι εντυπωσιακά, στην πραγματικότητα δεν είναι εκείνα που ασκούν την γοητεία στο καλύτερο παιχνίδι που έχει εφεύρει ο ανθρώπινος νους. Είναι αυτή η μάχη του πνεύματος, η σύγκρουση των θεωριών και όσες αρετές καλλιεργούνται απ’ αυτή την άυλη πάλη στις οποίες οφείλει μεγάλο μέρος του μαγνητισμού του. Αρετές όπως η ανάπτυξη της συνδυαστικής σκέψης και της μνήμης, της υπομονής και της μαχητικότητας, της ανάλυσης και της αποφασιστικότητας, της επιμονής και της λογικής, της γνώσης και της φαντασίας, της εξυπνάδας και της στρατηγικής, της αγωνιστικότητας και της προνοητικότητας.

Ακόμα περισσότερο, είναι το γεγονός ότι σε οδηγεί σε κατανόηση και ανασκευή των λαθών σου. Στο σκάκι δεν φταίει κάποιος άλλος για την ήττα. Δεν ευθύνεται το γήπεδο, η μπάλα ή ο διαιτητής. Φταίμε εμείς οι ίδιοι που σφάλουμε και πρέπει να κάνουμε την αυτοκριτική μας για να βελτιωθούμε και να εκριζώσουμε τα στοιχεία του χαρακτήρα μας που εμποδίζουν την πρόοδό μας. Κι αυτό είναι ένα ευεργετικό μάθημα ζωής.

- Όλα αυτά, οδήγησαν λαμπρά πνεύματα, μεγάλες ιστορικές προσωπικότητες στο να ασχοληθούν φανατικά με το σκάκι. Θα αναφέρω ορισμένους ενδεικτικά: Θερβάντες, Μότσαρτ, Ντιντερό, Ρουσώ, Βολταίρος, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Πασκάλ, Μέντελσον, Μ. Ναπολέοντας, Σοπέν, Βενιαμίν Φραγκλίνος, Μεντελέγιεβ, Ντοστογιέβσκι, Τολστόι, Σολόχοβ, Πάστερνακ, Μαρξ, Τέσλα, Τρότσκι, Λένιν, Μπέργκμαν, Χάμφρι Μπόγκαρντ, Μαρσέλ Ντυσάν, Τσάρλι Τσάπλιν και Τσε Γκεβάρα.

- Είναι αλήθεια ότι ο σοσιαλισμός έριξε σημαντικό βάρος στην ανάπτυξη και διάδοση του σκακιού. Κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου οι Δυτικοί ισχυριζόντουσαν ότι έφταιγε ο βαρύς ρωσικός χειμώνας που κρατούσε τους ανθρώπους στο σπίτι, ώστε να δικαιολογήσουν την αλματώδη ανάπτυξή του στην ΕΣΣΔ. Αυτό βέβαια ακούγεται -και είναι- κάπως γελοίο. Η ανάπτυξη του σκακιού είχε να κάνει με την σημασία που έδιναν οι κομουνιστές στην πνευματική αυτή ενασχόληση, που είναι μαζί άθλημα, επιστήμη και τέχνη, όπως επισήμανε κάποτε ο Κάρποβ. Και ο ίδιος ο Τσε, υπουργός Βιομηχανίας της Κούβας τότε, είχε δηλώσει σε έναν μετρ του σκάκι: «Ξέρετε σύντροφε Πάχμαν, δεν μου αρέσει και πολύ που είμαι υπουργός. Θα προτιμούσα να είμαι σκακιστής σαν κι εσάς ή να κάνω μια επανάσταση στη Βενεζουέλα!».

- Ο Τσε δεν αστειευόταν. Τα 64 τετράγωνα είναι ένα σύμβολο, ένα καθρέφτισμα της ταξικής πάλης. Είναι μια σύγκρουση ιδεών, μια μάχη άσπρου και μαύρου, μα και μια μάχη διαφορετικών κοσμοθεωριών. Αυτή που θα επικρατήσει είναι όποια εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Την ακατάπαυστη προσπάθεια, τον μετασχηματισμό της θεωρίας σε πράξη, την ιστορική γνώση, την εφευρετικότητα, την μαζικότητα στην επίθεση, την αλληλοβοήθεια των δυνάμεων. Κι αυτά αναδεικνύουν ένα ακόμα βαθύτερο επίπεδο κατανόησης του σκακιού, ίσως το πιο σημαντικό: εκείνο που παραλληλίζει το σκάκι με τη ζωή, την συμπλοκή των κομματιών με την κοινωνική πάλη, τη συνεργασία τους με την αλληλεγγύη, τις κινήσεις στα τετράγωνα με το πολύπλοκο δίκτυο των ανθρώπινων σχέσεων και διεκδικήσεων.

- Όλα αυτά με τη σειρά τους απαιτούν, τόσο από τον σκακιστή όσο κι από τον αγωνιστή, εγρήγορση, μόρφωση και κριτική σκέψη. Δες τε το αλλιώς: Το σκάκι είναι ένα πραγματικό λαϊκό άθλημα, ίσως το πιο φθηνό απ’ όλα. Αρκούν μερικά νομίσματα για να αγοραστεί μια σκακιέρα. Ίσως ούτε κι αυτά, δεδομένου ότι στην Μακρόνησο ο Ρίτσος έπαιζε σκάκι σε ένα αυτοσχέδιο ασπρόμαυρο χαρτόνι, πλάθοντας σβώλους ψωμιού σαν πιόνια. Γιατί όμως τότε το σκάκι δεν τυγχάνει πολύ πιο ευρείας απήχησης; Μα, ακριβώς γιατί είναι επικίνδυνο! Οι σύγχρονοι πολίτες πρέπει απλά να καταναλώνουν, όχι να σκέφτονται. Αν το σκάκι ήταν μέσο χειραγώγησης, να είστε βέβαιοι ότι θα εμπορευματοποιούταν και θα έμπαινε σε κάθε σπίτι δια της βίας, όπως η τηλεόραση, τα RPG βιντεοπαιχνίδια ή το facebook. Κάποιοι επιθυμούν ευνουχισμένα μυαλά για να τους υπηρετούν και το σκάκι -όσο κι αν ακουστεί παράδοξο- είναι μια μορφή αντίστασης και ανυπακοής.

- Σε μια δραματική περίοδο του πλανήτη, όπου η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου πασχίζει να ισοπεδώσει, να συντρίψει κάτω από τις οικονομικές της ερπύστριες όλες τις αξίες της ισότητας, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, της συναδέλφωσης των λαών, της ποιότητας της ζωής, του κοινωνικού κράτους, σε μια περίοδο όπου έχει ποινικοποιηθεί η δράση και τα λόγια και θα ποινικοποιηθεί και η σκέψη, ο αγώνας στην εγχώρια και παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα προβάλει σαν επιτακτική ανάγκη, πριν προλάβουν και μας κάνουν ΜΑΤ.

- Επιπλέον, δεν αρκεί η άμυνα. Η ανατροπή απαιτεί αντεπίθεση. Με σχέδιο, με όραμα, με ακριβείς κινήσεις, με συνεργασίες για την τελική νίκη. Αυτό εντέλει σαλπίζει το σκάκι. Τον αγώνα και όχι την απόσυρση. Την δράση και όχι την τυφλή υπακοή. Και είναι τούτο ένα μάθημα πολύτιμο. Γιατί, όπως είχε πει κι ένας διάσημος Ρώσος μετρ, ο Ταρτακόβερ: «Κανείς ποτέ δεν κέρδισε την παρτίδα που εγκατέλειψε».

(Από ομιλία μου στο φεστιβάλ της ΚΝΕ-Οδηγητή στη Λευκάδα, όπου έδωσα και ένα μίνι- σιμουλτανέ).

11 σχόλια:

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Διαφωνώ κάθετα μ’αυτά τα κνίτικα και ψευτοκουλτουριάρικα του Κονιδάρη. Ειδικά με το ‘’Στο σκάκι δεν φταίει κάποιος άλλος για την ήττα. Δεν ευθύνεται το γήπεδο, η μπάλα ή ο διαιτητής’’ .
Εγώ όταν χάνω ,χάνω πάντα γιατί με έπρηξε η γκρίνια της γυναίκας μου επειδή πήγα να παίξω ή επειδή το γήπεδο ήταν βρεγμένο σαν την Τούμπα (σκακιέρες φθαρμένες ,κακοί φωτισμοί που ευνοούν τους αντιπάλους κλπ) ή επειδή ο διαιτητής ήταν χαμούρα και στημένος και κυρίως γιατί ο φύτουλας απέναντι με είχε στήσει, τον αγνό και αδικημένο ερασιτέχνη να ούμε.

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Χμμμ… μικρά ένστασις: Ο ‘ρώσος’ μαιτρ Ταρτακόβερ μπορεί να γεννήθηκε σε έδαφος που είναι σήμερα Ρωσία, αλλά οι γονείς του ήταν πολονωεβραιοι, αυστριακοί υπήκοοι τυπικά (σκοτώθηκαν σε κάποιο από τα πολλά προγκρόμ της εποχής) και ο ίδιος ήταν αυστριακότερος των αυστριακών και πολέμησε στον Α’Π.Πόλεμο στον Αυστροουγγρικό στρατό. Αργότερα έγινε νατουραλιζέ Γάλλος.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@Ριζό
Δε πα να' ταν και Κενυατοσενεγαλέζος. Σημασία έχει αυτό που είπε βρε μαζέτα. Και επίσης, ψευτοκουλτουριάρης είσαι και φαίνεσαι :-)

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Τώρα αυτό να το πάρω σαν κομπλιμάν ή σα βρισιά;:-)

Έχω κι ένα μικρό υπαρξιακό δίλημμα τελευταία, τι είναι καλύτερο η ψεύτικη κουλτούρα ή η ντιπ κουλτούρα;
Άντε, και να γράφεις συχνότερα καράμαζα!

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Το άλλο το τσαρδί το κόβω λίγο τελματωμένο τελευταία…
Δε σου βρίσκεται κανένα σίκουελ της Οδύσσειας εύκαιρο;
Ξέρω γω…’’Οι μνηστήρες (όλο και κάποιος θα τη σκαπούλαρε, δεν ήταν και ο Ράμπο ο Δύσσας) αντεπιτίθενται’’ ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων. :-)

Ανώνυμος είπε...

Καταπληκτικό το κείμενο σου Παναγιώτη. Να πω την αλήθεια πρώτη φορά βλέπω το σκάκι έτσι. Τελικά είναι επικίνδυνο!!! Θα πρέπει να αναγράφεται πάνω στο κουτί του σαν τα τσιγάρα. Έτσι μας θέλουν άβουλα όντα καταναλωτικά.

Tom

Sταυρούλα Κουγιουμτσιάδη είπε...

Οι ακροατές τούτης της ομιλίας, αν μπόρεσαν να δουν και να διαβάσουν πίσω από τις παραβολικές λέξεις της, την αλήθεια του σκεπτικού της, προβληματισμένοι έφυγαν για το ρόλο τους ως σήμερα, στα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα και για την αναγκαιότητα της ρίξης με ό,τι απομονωμένους τους κρατάει σε μίζερες λογικές και ανεδαφικές γκρίνιες. Η απόφαση να βαδίσει κανείς στους δρόμους της φωτιάς και της άρνησης αυτού που έχει και δεν φτάνει, για να διεκδικήσει εκείνο που του πρέπει και του αρνούνται, είναι τώρα πια τόσο αναγκαία και τούτη η ομιλία, με το δικό της γλαφυρό τρόπο, ανέδειξε αυτή την αναγκαιότητα.
Καλή δύναμη σε όλους μας!
Αγαπητέ Παναγιώτη, χαίρομα τόσο, που οι ρίζες μας συναντιούνται στο μεγάλο σχολείο της ΚΝΕ.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@Rizo
Κάτι γράφω τώρα, όχι όμως αμιγώς σκακιστικό.Πιθανόν θα του το πασάρω. Τον έχω χάσει κι εγώ πάντως τον Φίλιππο.

@Τομ
Ευχαριστώ πολύ.Άμα δε μπορείς να γίνεις πρωταθλητής στο σκάκι, γίνεσαι φιλοσοφικός αναλυτής του
:-)

@Σταυρούλα Κ.
Είναι αλήθεια ότι είχα περάσει στα νιάτα μου από την ΚΝΕ. Μετά, με τον ενιαίο ΣΥΝ, κάπου χαθήκαμε. Αλλά πάντα μου άρεσαν τα φεστιβάλ της. Με βρίσκει σύμφωνο επίσης το ότι ακόμα υπάρχουν νέοι που αγωνίζονται με στόχο και προσανατολισμό, γιατί χωρίς στοιχειώδη οργάνωση θεωρώ πώς ο όποιος αγώνας γίνεται ευάλωτος, χάνει τον προσανατολισμό του και στο τέλος εκφυλίζεται. Φυσικά, η αυτοκριτική είναι κι αυτή μέσα στη διδακτέα ύλη του σκακιού.

Παναγιώτης Φρεντζάς είπε...

Χμμμ... πράγματι, μεγάλο σχολείο η ΚΝΕ. Και με κάτι καθηγητάρες να, μετά συγχωρήσεως. Σαν τον Αντώνη Μαλάμη ένα πράγμα.

κωνσταντινα είπε...

Μολις τελειωσα το "χειρογραφο της Πράγας". Οι πληροφοριες και η γραφη σας με απορροφησε. Καλη συνεχεια!

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

@Κωνσταντίνα
Ευχαριστώ πολύ που μοιραστήκατε το ταξίδι. Να είστε καλά.