ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΒΟΪΝΙΤΣ- μέρος 4ο

Από την πρώτη στιγμή που ο Γουίλφριντ Βόινιτς έπιασε το βιβλιαράκι στα χέρια του, κατάλαβε ότι κρατάει ένα μεγάλης παλαιότητας χειρόγραφο. "Μια πρόχειρη εξέταση της περγαμηνής, της γραφής, των εικόνων και των χρωστικών ουσιών που είχαν χρησιμοποιηθεί, μου έδωσε να καταλάβω ότι το χειρόγραφο πρέπει να προερχόταν από τα τέλη του 13ου αιώνα. Από την εικονογράφησή του έδειχνε να είναι κάτι σαν εγκυκλοπαίδεια ή εγχειρίδιο φυσικών επιστημών" θα πει αργότερα ο ίδιος. Παρότι ο Βόινιτς είχε εμπειρία στα μεσαιωνικά βιβλία δεν είχε εντούτοις κρυπταναλυτικές ικανότητες ή το επιστημονικό υπόβαθρο που έμοιαζε να απαιτεί ένα τόσο πολυποίκιλο εύρημα. Έτσι έστειλε φωτοστατικά αντίτυπα σε μια σειρά επιστημονικών συνεργατών για να τα μελετήσουν. Μέχρι σήμερα ο αριθμός των επιστημόνων που έχουν ασχοληθεί με το χειρόγραφο έχει πολλαπλασιαστεί θεαματικά. Ας δούμε λοιπόν μερικές από τις θεωρίες και τα συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί έως τώρα.

Τι μπορεί να πει κανείς για το συγγραφέα του βιβλίου;

-Καταρχήν αποδεχόμαστε ότι ήταν μορφωμένος. Αυτό τον εντάσσει στο ισχνό 5% των ανθρώπων της εποχής, που ήταν μέτοχοι του θαύματος που ονομαζόταν γραφή και ανάγνωση.

-Η σωρεία των πληροφοριών που φαίνεται να κομίζει το βιβλίο προϋποθέτει μια επίπονη δουλειά πολλών ετών ή μια μεγάλη γκάμα γνώσεων από μέρους του.

-Ήταν πλούσιος ή ιερέας ή είχε κάποιον πλούσιο επιδάψιλο καθότι οι περγαμηνές και οι χρωστικές ουσίες ήταν ακριβό σπορ. Δεδομένης δε της τεράστιας εργασίας που απαιτήθηκε, ο άνθρωπος αυτός θα είχε πολύ ελεύθερο χρόνο, άρα δεν ήταν ακριβώς βιοπαλαιστής.

-Ο γραφικός του χαρακτήρας είναι τόσο στρωτός και χωρίς λάθη που ή θα πρέπει να έφαγε μια ζωή μέχρι να το γράψει ή κατείχε σε βάθος τη "γλώσσα" που χρησιμοποιούσε. Και μια και μιλάμε για μια πιθανή κρυπτογράφηση, εν προκειμένω ήταν άριστος χειριστής του συγκεκριμένου κώδικα.

-Παρ' όλα αυτά δεν είχε αξιόλογες καλλιτεχνικές αρετές μιας και οι εικόνες του είναι πολύ κατώτερες σε ποιότητα και ακρίβεια από ανάλογες απεικονίσεις της μεσαιωνικής ζωγραφικής.

Κοιτάξτε τώρα το προφίλ του "δράστη". Όσοι γνωρίζουν έστω και λίγα για τον Ρότζερ Μπαίηκον δεν μπορεί παρά να χαμογελάσουν με νόημα. Από δω και πέρα όμως ξεκινάει το παιχνίδι λόγου και αντίλογου μιας και οι μελετητές χωρίζονται σε δύο κυρίως στρατόπεδα. Αυτών που ανάγουν την τοποθέτησή του στον 13ο αιώνα και αυτών που το θέλουν να γράφεται πολύ αργότερα (προς το τέλος του 15ου ή τις αρχές του 16ου).

Για σιγά ρε παιδιά, θα πει κάποιος. Γιατί δε γίνεται ραδιοχρονολόγηση με C-14; Τόσο δύσκολο είναι; Καθόλου δύσκολο θα απαντήσω εγώ. Αλλά η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα στην καλύτερη περίπτωση θα αποδείκνυε την ημερομηνία καταγωγής της περγαμηνής και όχι το πότε γράφτηκε το κείμενο (θα μπορούσαν να έχουν μεσολαβήσει δεκαετίες και βάλε). Χώρια το παράθυρο απόκλισης που υπάρχει. Και χώρια που το Γέηλ δεν την επιτρέπει οχυρωμένο καθώς είναι πίσω από το μύθο του εκθέματος του. Έτσι επιστρέφουμε στους εμπειρογνώμονες.

Ένας από αυτούς που υποστήριξαν την πρώιμη καταγωγή του ήταν ο καθηγητής βοτανικής Theodor Petersen, που έλαβε από τους πρώτους αντίτυπα του Βόινιτς. Αυτός συνέκρινε τις ζωγραφιές με αντίστοιχες του περίφημου έργου της Αγίας Ιλδεγάρδης του Μπίνγκεν.

Ο Robert Brumbough ένας από τους σημαντικότερους μελετητές του χειρογράφου και καθηγητής μεσαιωνικής φιλοσοφίας στο Γέηλ διέκρινε σε μια μορφή ένα καπέλο φλωρεντινής προέλευσης του 13ου αιώνα.

Ο Robert Babckok αντίθετα (υπεύθυνος χειρογράφων στη βιβλιοθήκη Μπέινεκε) πιστεύει ότι η υφή, το χρώμα, το πάχος και η επεξεργασία της περγαμηνής παραπέμπει περισσότερο στα τέλη του 15ου αιώνα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι κομμώσεις των γυναικών προσιδιάζουν σε αυτές του 14ου.

Οι λουόμενες στις πράσινες δεξαμενές θυμίζουν έντονα πίνακες του μεσαίωνα, όπως το περίφημο "Συντριβάνι της Νιότης" του Λούκας Κράναχ ή το "Balneis Puteolanis" του Πέτρου του Έμπολι.

Από την άλλη ο έγκριτος βοτανολόγος Hugh O'Neill ταύτισε μια αναπαράσταση φυτών με το Helianthus anuus (ηλιοτρόπιο) και μια άλλη με το Capsicum vulgaris (ένα είδος πιπεριάς). Οι σπόροι αυτών των φυτών ήρθαν στην Ευρώπη μετά τον Κολόμβο, άρα η καταγραφή τους θα έπρεπε να έχει γίνει μετά το 1493. Όμως οι μικροδιαφορές με τα πραγματικά φυτά είναι παραπάνω από εμφανείς και η άποψη του Ο'Νηλ κριτικαρίστηκε έντονα. Χώρια που τώρα πια ξέρουμε ότι δεν ήταν ο Κολόμβος ο πρώτος Ευρωπαίος που επισκέφτηκε την Αμερικανική Ήπειρο.

Την κατάσταση ήρθαν να περιπλέξουν κι άλλες αλλοπρόσαλλες θεωρίες. Ο καθηγητής ιατρικής Leo Levitov υποστήριξε ότι πρόκειται για μυστικιστικό κείμενο και μάλιστα το συνέδεσε με την πολυσυζητημένη αίρεση των Καθαρών, διακρίνοντας στις εικόνες των λουομένων γυναικών τον τελετουργικό θάνατο "endura" που πραγματοποιούσαν τα μέλη της μέσα σε δεξαμενές, ενώ διέγνωσε συμβολισμούς της Ίσιδας στις αναπαραστάσεις των φυτών! Υπήρξαν και αυτοί που θεώρησαν ότι ήταν έργο κάποιου υπό την επήρεια παραισθησιογόνων ουσιών, δημιουργώντας κάτι σαν τα "φανταστικά" φυτά της Anna Zemankova. Άλλοι πήγαν πιο πέρα υποστηρίζοντας ότι είχαμε να κάνουμε με μια παραλλαγή του "Βιβλίου των Νεκρών" ή με ένα Γριμόριο με ξόρκια και συνταγές. Τρέλα!

Κανείς όμως δεν εξήγησε την ύπαρξη ενός μικρού δράκου που φτύνει φωτιές σε μια γωνιά του χειρογράφου ή ενός κάστρου με επάλξεις και πύργους, εμφανώς ευρωπαϊκού στυλ. (Κανείς;)

Τέλος, βρέθηκαν και αυτοί που δεν δίστασαν να ισχυριστούν ότι το όλο εγχείρημα ήταν μια μεγαλοπρεπής απάτη! Ένα κατασκεύασμα είτε από τον ίδιο τον Βόινιτς ή από τον Ντη και τον Κέλλυ ή από κάποιον άγνωστο απατεώνα για να το μοσχοπουλήσουν σε αδαείς. Όσα δεν φτάνει η αλεπού...λέω εγώ! Και θα εξηγήσω τη θέση μου και την εγκυρότητα του βιβλίου στο επόμενο ποστ, όπου και θα εισχωρήσουμε στον κρυπτολογικό λαβύρινθο της "γλώσσας" του συγκλονιστικού χειρογράφου.