Πέμπτη 22 Απριλίου 2010

ΚΟΥΙΖ Νο 5

Λέω να συνεχίσω τα σκακιστικά ψιλοκουίζ που άφησα στη μέση, έτσι, για να μην βαριέται κι ο Μέτοικος στη Νίσυρο.



Βλέπουμε εδώ μια πλατεία που δε λέει και πολλά πράγματα, αν εξαιρέσει κανείς το σκάκι. Πολύ πιο όμορφο είναι το κάστρο της πόλης που δυστυχώς δε διακρίνεται στο λόφο πάνω δεξιά, καθώς και οι παρυφές του ποταμιού που την διαρρέει. Την πόλη φυσικά την έχω επισκεφτεί και έφαγα σε ένα αξιομνημόνευτο εστιατόριο που ήταν πρώην κελάρι του κάστρου, με κάτι καλοδιατηρημένες μεσαιωνικές πανοπλίες στην πλάτη μου να με επιτηρούν σχολαστικά. Σκάκι δεν έπαιξα, ήταν χειμώνας και μάλιστα Χριστούγεννα και την προσοχή των περιφερόμενων τραβούσε μάλλον η φάτνη από πάγο λίγο πιο δίπλα. Παρά την παγωνιά το χιονόνερο δεν προλάβαινε να κρουσταλλωθεί. Περνούσαν διαρκώς συνεργεία του Δήμου με φτυάρια και αλάτι. Μιλάμε για πολύ αλάτι! Το καλοκαίρι του 1942 πάντως θα είχε οπωσδήποτε καλύτερο καιρό.

Τελοσπάντων, ξέφυγα. Η ερώτηση είναι απλή: Ποια είναι η ευρωπαϊκή πόλη για την οποία μιλάω;

Τετάρτη 21 Απριλίου 2010

ΟΓΔΟΗ ΘΕΣΗ

Την όγδοη θέση μεταξύ 13 ομάδων (και κάποιων individuals) κατέλαβε η Εθνική Ομάδα Καλλιτεχνικού Σκάκι, στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στο Sunningdale της Μεγ.Βρετανίας. Πρωταθλητές η πρώτη ομάδα της Βρετανίας με δεύτερους τους Πολωνούς και τρίτους τους Σέρβους. Η θέση της ομάδας μας είναι η καλύτερη που έχει καταλάβει έως τώρα στη διοργάνωση, αν και τα ατομικά αποτελέσματα των παικτών δεν ήταν ικανοποιητικά, λόγω και του υψηλού βαθμού δυσκολίας των προβλημάτων που έβαλε ο Dr. Kamenic.




Σε ατομικό επίπεδο οι λύτες μας κατέλαβαν τις εξής θέσεις: Κώστας Πρέντος 21ος (δεύτερος από αριστερά), Νίκος Μενδρινός (αριστερά) 31ος, Χάρης Φουγιαξής (δεύτερος από δεξιά) 49ος και Παναγιώτης Κονιδάρης 51ος. Περισσότερα στοιχεία και ανταποκρίσεις μπορεί να βρει κανείς στο εξαιρετικό μπλογκ του Αλκίνοου (www.kallitexniko-skaki.blogspot.com).

Τετάρτη 7 Απριλίου 2010

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΚΑΚΙ

Την Κυριακή των Βαϊων έγινε στη φιλόξενη φωλιά του Σ.Ο. Αμπελοκήπων ο 7ος Διαγωνισμός Λύσης της ΕΣΣΝΑ (σα να λέμε Πρωτάθλημα Αττικής στο Καλλιτεχνικό Σκάκι). Οι συμμετοχές αυξημένες σε σχέση με πέρυσι και ο διαιτητής Γ. Γαρουφαλίδης (στο κέντρο και πίσω στη φωτό) άψογος. Ο Γιάννης προτίμησε να βάλει πιο εύκολα προβλήματα σε σχέση με την τελευταία χρονιά, αλλά για διάφορους λόγους κανείς δεν πέτυχε 100%. Πρώτευσε ο Νίκος Μενδρινός (στο κέντρο μπροστά) με 25β., όσους και ο Ανδρέας Παπασταυρόπουλος (δεξιά), αλλά με καλύτερο χρόνο. Τρίτος με 20β. ο χοντρός κύριος αριστερά, δηλαδή η αφεντιά μου. Περισσότερα για τους αγώνες μπορείτε να βρείτε στο άριστο θεματικό ιστολόγιο του Μ.Μανωλά (www.kallitexniko-skaki.blogspot.com).

Σε δύο μέρες η Εθνική Ομάδα Καλλιτεχνικού Σκακιού πετάει για το Λονδίνο όπου θα διεξαχθεί το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα με συμμετοχή γιγάντων. Η ομάδα αποτελείται από τον Θεσσαλονικιό Κώστα Πρέντο (τον μόνιμο πρωταθλητή Ελλάδας!), τον Ν.Μενδρινό, τον έμπειρο προβληματιστή Χάρη Φουγιαξή και τον πιο αδύναμο κρίκο, τον υποφαινόμενο. Δεν ξέρω πόσο καλά θα τα καταφέρουμε σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο, αλλά ελπίζω να το διασκεδάσουμε.

Τα τελευταία χρόνια το Καλλιτεχνικό Σκάκι έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους κλασικούς σκακιστές και σε αυτό βοηθάει πολύ και το διαδίκτυο, όπως το εξαιρετικό www.skakistiko.blogspot.com. Όσοι ξέρουν από σκάκι και, όπως κι εγώ, δεν έχουν πολύ χρόνο να συμμετέχουν σε τουρνουά, ας ασχοληθούν λίγο, είμαι βέβαιος ότι θα ενθουσιαστούν. Τα σκακιστικά προβλήματα εξάλλου δεν είναι όπως τα προβλήματα της καθημερινότητας. Αφενός λύνονται. Αφετέρου, ακόμα κι αν κάποιος δεν τα καταφέρνει τόσο καλά, απομένει η αισθητική απόλαυση. Άρα, σε αντίθεση με τη ζωή, χαμένους δεν έχει το Καλλιτεχνικό Σκάκι.

Παρασκευή 2 Απριλίου 2010

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ

Σε λίγη ώρα θα αρχίσουν να καταφθάνουν στο σπίτι ομάδες παιδιών που θα απαγγέλουν τα "Πάθη". Τα παιδιά κρατάνε ένα στολισμένο ψάθινο καλάθι και έναν εσταυρωμένο. Πρόκειται για ένα έθιμο που συντηρείται επιμελώς από γενιά σε γενιά. Φυσικά δεν είναι μοναδικό, αφού ξέρω ότι συναντάται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα με παρεμφερή λόγια. Στο Μεγανήσι ο λαϊκός στιχοπλόκος το θέλησε έτσι:
Κάτω στα Γεροσόλυμα και στου Χριστού τον τάφο
Εκεί δεντρί δεν ήτανε, δεντρί εφανερώθη.
Η ρίζα ήταν ο Χριστός, οι κλώνοι οι Αποστόλοι
Τα φύλλα που κρεμόντανε ήταν οι μαθητές Του
Που μαρτυρούσαν κι έλεγαν για του Χριστού τα Πάθη.


Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα.
Σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Οβραίοι
Οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι
Για να σταυρώσουν τον Χριστό τον Παντοβασιλέα
Στο δολερό συμβούλιο εστήσαν την παγίδα
Και φέρανε τον δόλιο "απόστολο" Ιούδα....


Το άσμα συνεχίζεται επί μακρού, μα συνήθως μέχρι εκεί φτάνει η παιδική απαγγελία. Υπάρχουν δε εκδοχές με προσθήκες και διαφοροποιήσεις στις στροφές, αλλά δεν έχει και τόση σημασία, αφού δε σκοπεύω να κάνω λαογραφία σήμερα. Η ψίχα του άρθρου έχει να κάνει με τη συμβολική της Σταύρωσης.
Αν βέβαια το παραπάνω έθιμο μοιάζει περίεργο σε κάποιους που το αγνοούσαν, θα τους φανεί ακόμα πιο παράξενο έθιμο αυτό που προηγήθηκε το Σαββάτο του Λαζάρου, με ανάλογη σκευή και με αναφορές στην έγερση του σαβανωμένου Λαζάρου. Και τα δύο ποιήματα είναι πολύ παλιά. Έχω ρωτήσει υπεραιωνόβιους συντοπίτες μου, μα δεν κατάφεραν να μου προσδιορίσουν τις ρίζες τους. Δυο ποιήματα από το στόμα μικρών παιδιών, που μιλούν για θάνατο. Ή μήπως όχι;
Ο σταυρός είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο που υπάρχει. Όταν τον αντικρύζουμε όμως δεν μας έρχεται υποχρεωτικά στο νου το θείο δράμα. Γιατί, όπως και κάθε άλλο σύμβολο, εξυπηρετεί την διαδικασία κωδικοποίησης πολύπλοκων νοημάτων, ηθικοφιλοσοφικών προεκτάσεων και μιας ολάκερης θεώρησης του κόσμου. Πράγματα ίσως δυσνόητα στον απλοϊκό πιστό, μα εύκολα στην πρόσληψη μέσω της δυναμικής του συμβόλου. Ένα σύμβολο υπενθυμίζει και ενδυναμώνει την πίστη και αυτό είναι σημαντικό για την ίδια την επιβίωση ενός θρησκευτικού δόγματος. Επιπλέον η Σταύρωση δίνει στο θεό και τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που θα τον κάνουν πιο οικείο στον πιστό. Η ανθρώπινη φύση του Ιησού πάσχει, υποφέρει, πονάει, ματώνει. Για άλλους λόγους βέβαια από αυτούς που υποφέρει ο άμοιρος ο πιστός, αλλά έτσι κι αλλιώς μοιάζει τότε πιο οικείος.
Τελικά η Σταύρωση είναι αυτό που φαίνεται επιφανειακά; Κόσμος, κεριά, λιτανείες, δήθεν κατάνυξη, τάματα, προσκυνήματα και σουρσίματα κάτω από τον επιτάφιο; Ένα σκηνικό θλίψης και συντριβής; Δε νομίζω. Οι πρώιμοι χριστιανοί είχαν την εξυπνάδα και την ικανότητα να ενσωματώσουν στη νέα θρησκεία πολλά από τα τελετουργικά παλιότερων θρησκειών. Ο Θεάνθρωπος δεν ήταν ο πρώτος θεός που πέθανε. Υπήρχε για παράδειγμα ο Άττις, γιος και σύζυγος της Μητέρας-Θεάς, της Κυβέλης, που εισήχθη και στη Ρωμαϊκή λατρεία αργότερα. Στον εορτασμό του μαυροφορεμένες γυναίκες πετούσαν ειδώλιο του θεού στον Τίβερη συμβολίζοντας τον θάνατό του και αφού ξεμαλλιάζονταν με θρηνητικό (όσο και θεατρικό) τρόπο, έδερναν τα νερά του ποταμού με μανία. Την άλλη μέρα όπου ο θεός υποτίθεται ξαναζωντάνευε ακολουθούσαν ξεφαντώματα και ξέφρενα πανηγύρια.
Παρόμοια περίπτωση και ο διαμελισμός και θάνατος του Διόνυσου-Ζαγρέα και η επανένωσή του. Η ρίζα του μύθου του Διονύσου παραπέμπει φυσικά στον αντίστοιχο τεμαχισμό του Όσιρι και στο δικό του ξαναγέννημα. Κι άλλα στοιχεία ανάλογης πλοκής φτάνουν από ανατολικότερες θρησκείες ή συναντούνται σε αρχέγονες δοξασίες, από τον Μιθραϊσμό μέχρι παγανιστικές τελετές στη Β.Αμερική και την Πολυνησία.
Αυτό όμως που εν τω βάθει πραγματεύεται ο θάνατος ενός θεού, δεν είναι άλλο από την ικανότητά του να αναστηθεί. Μέσα από αυτό εκφράζεται η προαιώνια ανάγκη του ανθρώπου να ανανεώσει την ελπίδα του, να ξαναμπεί στον κύκλο της δημιουργίας, να αφήσει πίσω του τον χειμώνα του θανάτου για να εισέλθει στην άνοιξη της ζωής. Είναι η ανάγκη επιβεβαίωσης του νοήματος ενός αέναου κύκλου.
Το καλαθάκι που κουβαλούν τα παιδιά στο χωριό μου όταν λένε τα "Πάθη" είναι επιμελώς στολισμένο εξωτερικά με δεντρολίβανο. Αυτό συμβολίζει το πένθος. Όμως στην καμπυλωτή λαβή του καλαθιού λάμπει μια γιρλάντα από ασπροκίτρινες "τσιμπίδες" (μεγάλες, χρυσές μαργαρίτες). Αυτό είναι το ουράνιο τόξο της αναγέννησης. Μάλιστα στην κορυφή προστίθεται ένας μεγάλος πάλλευκος κρίνος! Ο πάτος του καλαθιού στρώνεται από τα υπολείμματα, βλαστούς και φύλλα, των λουλουδιών. Είναι η προηγούμενη νεκρή Άνοιξη, αυτή που ξανάνθισε. Σήμερα βέβαια τα παιδιά μαζεύουν χρήματα, όπως και στα κάλαντα των Χριστουγέννων, για τον κόπο τους. Κάποτε όμως τα φίλευαν με κόκκινα αυγά. Όχι τυχαία. Το αυγό έχει κι αυτό τη σημειολογία του. Είναι κάτι μικρό, ταπεινό και εύθραυστο όπως η ζωή των ανθρώπων, μα κρύβει στα σωθικά του το σπέρμα της συνέχισης, της Αναγέννησης.
Συμπερασματικά, η ευχή της ημέρας είναι εύκολη. Καλή πνευματική και ψυχική Ανάταση και Ανάσταση. Με τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται ο καθένας, κι όχι απαραίτητα με τον τρόπο που προάγει η... σεπτή μας Εκκλησία. Άντε, γιατί η Σταύρωση παρατράβηξε.