Ο Φαρμακοποιός σας
13/10/2008: Παναγιώτης Κονιδάρης
Κατηγορία: Οι φαρμακοποιοί γράφουν
Το Μεγανήσι είναι ένα από τα πιο γραφικά νησιά του Ιονίου Πελάγους που απέχει μόλις τέσσερα ναυτικά μίλια από τις νοτιοανατολικές ακτές της Λευκάδας.
Έχει έκταση 19,85 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Διοικητικά υπάγεται στο Νομό Λευκάδας και έχει τρία γραφικά χωριά, το Σπαρτοχώρι, το Κατωμέρι και το Βαθύ, με συνολικό πληθυσμό περίπου 1200 κατοίκους.
Είναι ένα καταπράσινο νησάκι στο σύμπλεγμα που δημιουργείται μαζί με τα νησιά Μαδουρή, Θηλιά, Κυθρός, Σπάρτη, Σκορπίδι, και το Σκορπιό, το νησί του Αριστοτέλη Ωνάση.
Το Μεγανήσι έχει μεγάλη ιστορία. Εκεί έζησαν άνθρωποι από τη νεολιθική εποχή ακόμα. Σήμερα ζει εκεί ο
Παναγιώτης Κονιδάρης.
Ο Παναγιώτης Κονιδάρης ζει εκεί, γιατί πρώτον εκεί γεννήθηκε –και όχι αλλού– το ιστορικό έτος 1971. Δεύτερον, γιατί μετά το σύντομο πέρασμά του από το Τμήμα Ραδιολογίας-Ακτινολογίας των ΤΕΙ και τη μετέπειτα φοίτηση και αποφοίτησή του το 1996 από τη Φαρμακευτική της Αθήνας, επέλεξε την επιστροφή στο γενέθλιο τόπο, αρνούμενος δια παντός τη μόνιμη εγκατάσταση στο Κλεινόν Άστυ. Τρίτον, γιατί σπουδάζει στα Ιωάννινα «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό», στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, παρότι δεν απαιτείται η τακτική παρακολούθηση των σχετικών μαθημάτων. Τέταρτον, γιατί ταξιδεύει συχνά, συχνότατα, για πολλούς και διαφορετικούς λόγους: για να διαγωνισθεί στο αγωνιστικό σκάκι, όντας Υποψήφιος Μετρ, ή στο «καλλιτεχνικό σκάκι»· για να συνεννοηθεί με τον εκδότη ή το μεταφραστή του, όντας συγγραφέας και μάλιστα εμπορικότατος, αν αναλογισθεί κανείς ότι το πρώτο του βιβλίο «Το χειρόγραφο της Πράγας», που εκδόθηκε το 1997 από τις εκδόσεις Λιβάνη, έχει ήδη περάσει τα 6.000 αντίτυπα και οσονούπω θα κυκλοφορήσει στη Γερμανία· για να ζήσει, τέλος, τη συγκίνηση της ιντερνετικής επικοινωνίας μέσα από το προσωπικό του ιστολόγιο (blog).
Για όλες αυτές τις αιτίες ο Παναγιώτης Κονιδάρης ζει στο Μεγανήσι. Ζει για να ταξιδεύει, θα βγάλουν το βιαστικό συμπέρασμα κάποιοι μυστήριοι. Και βέβαια, όχι. Ο Κονιδάρης διατηρεί το μοναδικό φαρμακείο του μικρού νησιού του εδώ και δέκα συναπτά έτη, από το 1998, ζώντας εκεί με την υπομονετική –προφανώς– σύζυγό του, εκπαιδευτικό Σοφία Ηλιοπούλου. Και πέρα από την αναγκαία βιοποριστική του απασχόληση, βρίσκει τον τρόπο να έρχεται σε καθημερινή επικοινωνία με τους συντοπίτες του. Ασχολείται, επίσης, ενεργά με την τοπική αυτοδιοίκηση, έχοντας διατελέσει τα τελευταία έξι χρόνια αντιδήμαρχος και δημοτικός σύμβουλος Μεγανησίου. Αρθρογραφεί, ακόμα, σε περιοδικά και στον τοπικό τύπο της Λευκάδας. Πώς τα προλαβαίνει όλα αυτά;
Όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, έχει κάνει συμφωνία αίματος με τον… Μεφιστοφελή να μεγαλώσει το εικοσιτετράωρό του!
Όπως και να έχει πάντως, όπου και να ζει ο Κονιδάρης, στο νησί του ή στο ταξίδι, δεν παύει να είναι ένας πολύπλοκος άνθρωπος. Με μυαλό κοφτερό, χιούμορ καταλυτικό, δημιουργικότητα ασίγαστη και ταλέντο σε πολλούς και ποικίλους τομείς της τέχνης και του πολιτισμού. Και το πιο σημαντικό, μια ψυχή που διψά, αναζητεί και ψάχνει για το καινούργιο.
Αυτόν τον «δύσκολο» άνθρωπο διαλέξαμε να σας παρουσιάσουμε σε αυτό το τεύχος. Όχι μόνο για να «ευλογήσουμε τα γένια μας» –θυμηθείτε ότι το όνομά του θα ακουστεί στην πολιτιστική μας ζωή τα χρόνια που έρχονται–, αλλά και γιατί είναι επιλογή του περιοδικού μας να αποφεύγουμε όπως ο διάολος το λιβάνι το επίπεδο, μαζικό και άχρωμο της πνευματικής μας –δυστυχώς– καθημερινότητας.
.....................................................................................................................................................................
Φαρμακοποιός και συγγραφέας του βιβλίου το «Χειρόγραφο της Πράγας». Αλήθεια πως βρέθηκες στο Μεγανήσι;
Γεννήθηκα και ζω στο Μεγανήσι. Καλώς ή κακώς, η ζωή μου είναι δεμένη στο άρμα του νησιού. Ευτυχώς η γυναίκα μου το αγαπάει εξίσου (γέλιο). Σπούδασα στην Αθήνα Φαρμακευτική. Μεγάλο σχολείο. Όχι η Φαρμακευτική, η Αθήνα. Τώρα πια όμως, δε θα άντεχα να ζήσω στο κλεινόν άστυ ούτε για ένα μήνα. Γι’ αυτό και τώρα σπουδάζω στα Γιάννενα, στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο, «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό». Είναι βολικό, αφού δε χρειάζεται να παρακολουθώ. Από ενδιαφέροντα, τίποτε άλλο. Οι αγαπημένες μου ασχολίες είναι το γράψιμο, το διάβασμα, το σκάκι, τα ταξίδια, με όποια σειρά θέλετε. Ασχολούμαι επίσης με το αγωνιστικό μπριτζ, το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Μεγανησίου, και φυσικά με τα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας, αφού ήμουν αντιδήμαρχος και τώρα δημοτικός σύμβουλος. Φυσικά διατηρώ και ιστολόγιο (blog), το οποίο μου απορροφά κάποιο χρόνο. Μη με ρωτήσετε, όπως όλοι, πώς τα προλαβαίνω όλα αυτά, έχω κάνει συμφωνία αίματος με το Μεφιστοφελή να μεγαλώσει το εικοσιτετράωρό μου.
Με τη φαρμακευτική πώς αποφάσισες να ασχοληθείς;
Τι ερώτηση! Μα, δεν το αποφάσισα! Αν με ρωτούσατε τότε, θα σας έλεγα ότι θέλω να γίνω οδοντίατρος. Πέρασα στη Φαρμακευτική με μισή καρδιά. Πίστευα κι εγώ τότε τη συνηθισμένη επωδό, ότι δηλαδή οι φαρμακοποιοί είναι κάτι σαν έμποροι. Όμως την αγάπησα την άτιμη. Είναι ένας μαγικός κόσμος αυτός των φαρμάκων. Επιπλέον, τα επαγγέλματα υγείας έχουν και το πλεονέκτημα της επαφής με τον κόσμο, είναι εν πολλοίς ανθρωπιστικά. Το εμπορικό κομμάτι της δουλειάς, για να είμαι ειλικρινής, δε με πολυ-απασχολεί, παρότι το φαρμακείο πάει πολύ καλά. Δε θα πουλήσω ποτέ, ας πούμε, τσόκαρα, γυαλιά ή φιλμ φωτογραφικά. Ούτε και τα καλλυντικά με πολυ-ενδιαφέρουν. Μπορώ όμως να δαπανήσω μισή ώρα να μιλάω με έναν πελάτη για το πρόβλημα υγείας του. Αυτό είναι βέβαια -θα πουν οι μάνατζερ- αντιοικονομικό. Αυτό όμως σπούδασα. Το φαρμακείο έκλεισε τον Ιούλιο τα δέκα χρόνια. Ουκ ολίγα, αν το καλοσκεφτείς. Ευτυχώς είμαι ακόμα ορεξάτος. Εξάλλου σύνταξη δεν πρόκειται να πάρουμε ποτέ, έτσι δεν είναι;
Άτομο με πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα, το γράψιμο κατέχει την πρώτη θέση;
Πολυπράγμων, ναι. Δε θα έλεγα όμως ότι το γράψιμο είναι η δεύτερη φύση μου, αφού καλά καλά δεν ξέρω ποια είναι η πρώτη! Πολλά πράγματα κατέχουν την πρωτοκαθεδρία στην καρδιά μου, αναλόγως την εποχή και τον προγραμματισμό μου, όχι όμως ότι δε θα μπορούσα να ζήσω και χωρίς αυτά. Τα μόνα πράγματα που δεν ανταλλάσσω είναι οι άνθρωποι που αγαπώ και οι ευλαβικά φυλαγμένες πολύτιμες μικρές στιγμές που με κάνουν ευτυχισμένο. Εντούτοις το γράψιμο με συγκινεί και με απορροφά για μεγάλα διαστήματα. Άρχισα να γράφω, πρωτόλεια φυσικά, από μικρή ηλικία. Λίγο πιο σοβαρά, ως φοιτητής. Τελικά καταστάλαξα μετά τα τριάντα. Μάλλον έπρεπε να κατακαθίσει το συσσωρευμένο ίζημα. Μου αρέσει η ποίηση, μα φοβάμαι ότι δεν είμαι άξιος να γράψω κάτι τόσο σημαντικό. Έτσι πεζογραφώ. Τόσο το «Χειρόγραφο της Πράγας», όσο και το δεύτερο βιβλίο μου, είναι μυθιστορήματα. Έχω και κάποια διηγήματα στα σκαριά. Αλλά αυτός είναι ένας δρόμος που ποτέ δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει, γι’ αυτό είναι και τόσο συναρπαστικός.
Μίλησέ μας για το «Χειρόγραφο της Πράγας». Πώς σου ήρθε η ιδέα;
Στην ουσία ο κεντρικός άξονας της αφήγησης είναι το περίφημο, αν και όχι πολύ γνωστό στους Έλληνες, χειρόγραφο Βόινιτς. Πρόκειται για ένα υπαρκτό βιβλίο, αγνώστου συγγραφέα, γραμμένο σε ένα κείμενο παντελώς ακατανόητο. Κι αυτό, γιατί παρότι έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η γραφή του αποτελεί μια δομημένη γλώσσα, αυτή η γλώσσα δεν ταυτίζεται με καμία από αυτές που υπάρχουν ή υπήρξαν. Και σαν να μην έφτανε αυτό, εικονίζει και κάποια φυτά αλλοπρόσαλλα, που ούτε αυτά έχουν καταφέρει να ταυτοποιήσουν. Πραγματικό μυστήριο, δηλαδή. Ε, πολύ θέλει να σου έρθει η ιδέα; Γνωρίζοντας για το Βόινιτς από τα διαβάσματά μου, αλλά έχοντάς το ξεχάσει, έκανα ένα ταξίδι στην Πράγα. Εκεί «σκόνταψα» πάλι πάνω του, αφού ένα κομμάτι της γνωστής ιστορίας του είναι συνδεδεμένο με την πόλη. Αυτό ήταν! Άναψε το λαμπάκι, εμβάθυνα στην έρευνα και μετά από δύο χρόνια το βιβλίο ήταν έτοιμο. Έπλεξα έναν ιστό μυστηρίου και βιβλιοφιλικής - αστυνομικής δράσης γύρω από το Βόινιτς και… ιδού!
Πρόκειται για ένα ιστορικό βιβλίο ή είναι προϊόν μυθοπλασίας;
Όχι, δεν είναι ιστορικό, είναι μυθοπλαστικό, όμως εκμεταλλεύτηκα την ευφυΐα του Έκο, που υποστηρίζει ότι τα κενά της Ιστορίας υπάρχουν για να τα γεμίζει η φαντασία των συγγραφέων. Έχει ωστόσο μια πλειάδα ιστορικών στοιχείων, απόλυτα εξακριβωμένων φυσικά, που του δίνουν την αίσθηση της πραγματικής ιστορίας. Έριξα μεγάλο βάρος στα ιντερμέδια που μεσολαβούν των βασικών κεφαλαίων και κάνουν στην ουσία ένα βαθμιαίο φλας μπακ, το οποίο με τη σειρά του υποβοηθάει την εξέλιξη της γραμμικής πλοκής. Απαιτούσε πάντως μεγάλο μόχθο, πιστέψτε με, να μάθω τι ακριβώς φορούσε, π.χ. ο Σαίξπηρ, τι έτρωγε, πώς κινούταν, πώς μιλούσε και δε συμμαζεύεται. Πάντως υπήρξαν κάποιοι που, πηγαίνοντας στην Πράγα μετά το διάβασμα του «Χειρογράφου», έψαχναν στα κτίρια για να βρουν τα σημάδια στα οποία αναφερόμουν. Η πλάκα είναι ότι βρήκαν μερικά! Τους βεβαιώνω ότι δεν τα σκάλισα ο ίδιος!
Οι αναγνώστες πώς το δέχτηκαν το βιβλίο σου; Ποια είναι η αίσθηση που έχεις εισπράξει;
Παραδόξως, πήγε πολύ καλά για πρωτόλειο. Πήρε και κάμποσες θετικές κριτικές. Την τελευταία φορά που ρώτησα είχε περάσει τα 6.000 αντίτυπα. Οσονούπω θα κυκλοφορήσει και στη Γερμανία, νομίζω ότι τελειώνει η μετάφραση. Όμως το εμπορικό κομμάτι δεν είναι το βασικό μου μέλημα. Δε γράφω για βιοποριστικούς λόγους, το φαρμακείο μου να είναι καλά! Το πιο σημαντικό ήταν οι φίλοι που έκανα με το βιβλίο, ο κόσμος που επικοινώνησε μαζί μου, που ταξιδέψαμε μαζί, θα έλεγα, στην αναγεννησιακή Πράγα. Το ζω και στο ιστολόγιό μου (blog) και δε σας κρύβω ότι είναι συγκινητική αίσθηση. Πώς να περιγράψω την έκπληξή μου, όταν παίρνοντας τηλέφωνο σε μια φαρμακευτική εταιρεία για μια παραγγελία, ακούω την τηλεφωνήτρια να με ευχαριστεί. «Μα, δεν παράγγειλα ακόμα», πήγα τότε να διαμαρτυρηθώ, για να πάρω την απάντηση: «Ευχαριστώ για τις ωραίες στιγμές που μου χάρισε το βιβλίο σας!» Ανταλλάσσεται αυτό με χρήματα;
Αναγνωστικό κοινό και κοινό του φαρμακείου, υπάρχει κάποια σύνδεση;
Μπα! Οι παππούδες του νησιού έχουν σοβαρότερα προβλήματα από τις λογοτεχνικές ανησυχίες! Πάντως υπήρξαν αρκετοί πελάτες, μη Μεγανησιώτες, που το είχαν διαβάσει. Λέτε, αν εσώκλεια σε κάθε τόμο ένα έμπλαστρο Λέοντος, να είχα μεγαλύτερη επιτυχία; (γέλιο!)
Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο αυτόν τον καιρό; Σκοπεύεις γενικά να συνεχίσεις τη συγγραφή;
Το γράψιμο είναι ένα ποτάμι ύπουλο. Στην αρχή ρέει γαλήνιο, μα μετά αρχίζει η τυρβώδης ροή και μέχρι να συνειδητοποιήσεις τι συμβαίνει σε έχει παρασύρει σαν κούφιο κορμό. Το παράξενο είναι ότι το χαίρεσαι, σαν να κάνεις ράφτινγκ. Μόνο μη μου θυμίσετε… τους καταρράχτες. Μόλις τον Αύγουστο τέλειωσα το δεύτερο πόνημά μου, που έχει κι αυτό φαρμακευτικές πινελιές και αμιγώς φαρμακευτικό τίτλο, θα έλεγα. Δε θα τον αποκαλύψω ακόμα, εξάλλου αν όλα πάνε καλά, το Νοέμβρη ή το Δεκέμβρη θα είναι στα ράφια. Αυτή τη φορά πρόκειται για ένα καθαρόαιμο μυθιστόρημα εποχής, που εκτυλίσσεται στο 16ο αιώνα, στη Μάλτα και στη Δυτική Ευρώπη.
Θα άφηνες ποτέ τη φαρμακευτική για να ασχοληθείς αποκλειστικά με τη συγγραφή;
Να ξεκαθαρίσω κάτι. Είμαι φαρμακοποιός. Αυτό δηλώνω και μπορώ να το αποδείξω. Δεν μπορώ να κάνω το ίδιο για τον τίτλο του «συγγραφέα», αφού οποιοσδήποτε μπορεί να αμφισβητήσει αυτή μου την ιδιότητα ή ακόμα και την ικανότητα, και πιθανότατα χωρίς να σφάλλει! Όμως θέλω να είμαι και ειλικρινής. Θα άφηνα τη φαρμακευτική για οτιδήποτε θα μου εξασφάλιζε ανάλογα εισοδήματα και περισσότερο χρόνο. Το φαρμακείο στο νησί είναι ένα άκρως χρονοβόρο επάγγελμα και πολλές φορές μου στερεί προσωπικές ελευθερίες. Την αγαπώ τη φαρμακευτική, την εξασκώ μάλλον με κέφι, αλλά έχω προνοήσει να μην πάρω όρκους παντοτινής δέσμευσης. Πάντως στο μεσοπρόθεσμο μέλλον δε διακρίνω τη σκιά κάποιου χωρισμού. Τη συγγραφή, από την άλλη, δε θα ήθελα να τη χαρακτηρίσω ερωμένη. Την αγαπώ, βλέπετε, κι αυτή. Είναι εξάλλου κάτι εξίσου σοβαρό, όπως και καθετί που μας κάνει λίγο καλύτερους ανθρώπους. Ας καταλήξουμε, λοιπόν, στο ότι θα παραμείνω για το επόμενο διάστημα πολυγαμικός.
Και ας πάμε τώρα σε ένα άλλο μεγάλο κομμάτι ενασχόλησης, το σκάκι. Συμμετοχή σε αγώνες στο εξωτερικό, διακρίσεις. Αυτή η ιστορία πώς ξεκίνησε; Ποια είναι η πορεία που ακολούθησες μέχρι σήμερα;
Σκάκι έμαθα πολύ μικρός, αλλά κόλλησα για τα καλά την ίωση μετά τα 12. Στο αγωνιστικό σκάκι ρίχτηκα με τα μούτρα στα φοιτητικά μου χρόνια και εξακολουθώ να παίζω σοβαρά σε ομάδες τις Αθήνας -αν και λιγότερες παρτίδες-σε επίπεδο Υποψήφιου Μετρ. Βέβαια δεν έχω τις διακρίσεις που υπαινίσσεστε, δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα, ειδικά αν ζεις στην επαρχία. Μερικές διακρίσεις στα εφηβικά πρωταθλήματα, κάποιες νίκες σε τουρνουά, αυτά. Απλά τα τελευταία χρόνια έχω ασχοληθεί με το λεγόμενο «καλλιτεχνικό σκάκι», που έχει να κάνει με τη σωστή και ταχεία λύση σκακιστικών προβλημάτων, σαν αυτά που συναντάμε στις εφημερίδες, για να σας δώσω να καταλάβετε. Ήμουν τρίτος στο Πρωτάθλημα Αττικής, τέταρτος στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα και μέλος της Εθνικής Ομάδας τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό είναι όλο, μην το μεγαλοποιούμε κιόλας. Σημαντικότερα θεωρώ τα μαθήματα που ξεκινήσαμε από πέρυσι με τους μαθητές του σχολείου. Ελπίζω να εμφυσήσω σε αυτά τα παιδιά τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας του σκακιού, που θα σταθούν πολύτιμα διδάγματα για τη ζωή τους, κι όχι βέβαια το στείρο πρωταθλητισμό, όπως κάνουν στην άρση βαρών ή το στίβο, καλή ώρα!
Nα επιμείνω στην κλασική ερώτηση; Ο χρόνος για τις δραστηριότητες και ο χρόνος δουλειάς στο φαρμακείο πώς συνδυάζονται;
Ξέρω κι εγώ; Να πω με τη βοήθεια των Decadurabolin, για να γίνω πιστευτός; Η αλήθεια είναι ότι αυτά που σε γοητεύουν σου δίνουν και τη δύναμη να τα πραγματώσεις. Δε με πήραν δα και τα χρόνια! Κλέβω και λίγο από τον ύπνο μου, έχουμε χρόνο γι’ αυτόν, γκρινιάζει και λίγο η Σοφία με το δίκιο της, αλλά με κάποιον αλλόκοτο τρόπο τα προλαβαίνω. Φυσικά, θα με δείτε συχνά στο γραφείο του φαρμακείου να γράφω ή να έχω ανοιχτή μια σκακιέρα προπονούμενος. Τον πρώτο καιρό οι πελάτες κουνούσαν με συγκατάβαση το κεφάλι: «Τρελός είναι ο φαρμακοποιός μας, παίζει σκάκι μόνος του...» .
Μετά με συνήθισαν, έτσι γίνεται με τους τρελούς φαντάζομαι (γέλια).
Αναφέρεις στο ιστολόγιο ότι: «Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι. Το μυστικό δεν είναι να μάθεις να κερδίζεις, αλλά να μάθεις να διαχειρίζεσαι την ήττα». Πόσο αισιόδοξος ή απαισιόδοξος είσαι με τη σημερινή κατάσταση σε επίπεδο πολιτισμού και διαβίωσης γενικότερα;
Η ζωή είναι πράγματι μια παρτίδα σκάκι. Ο δυϊσμός του παιχνιδιού έχει πολλές συμβολικές προεκτάσεις στην καθημερινότητά μας. Το καλό και το κακό, το συγκροτημένο και το ασύνταχτο, το έξυπνο και το βλακώδες, το επιθετικό και το αμυντικό, το βιαστικό και το υπομονετικό, το διαυγές και το θολό είναι συγκρούσεις που αντανακλούν στο χαρακτήρα μας, που φωλιάζουν στα μύχια της ψυχής μας, που καθορίζουν εν τέλει το κοινωνικό μας είναι, ενίοτε δε και το ιδέσθαι.
Το έχω διατυπώσει κατ’ επανάληψη, η εικόνα του σύγχρονου ανθρώπου και δη του Νεοέλληνα, μάλλον θλίψη προκαλεί. Για ποιον πολιτισμό να μιλήσει κανείς, όταν η ουσία του, που είναι το πνεύμα, μαραζώνει στα αζήτητα; Μοιάζουμε μπλεγμένοι σε έναν ιστό, αποχαυνωμένοι, λες και ταλαντευόμαστε σε αιώρα, με την αδηφάγα αράχνη ενός άκρατου υλισμού να μας παραλύει συστηματικά. Επίπλαστες ανάγκες, καταρρακτώδης διακίνηση ελεγχόμενων πληροφοριών, διεφθαρμένοι πολιτικοί και κήνσορες της τηλεοπτικής εικόνας, συνθέτουν ένα ζοφερό σκηνικό. Δεν είμαι όμως απαισιόδοξος. Η πρώτη μορφή αντίστασης έχει να κάνει με την κατανόηση της δεινής θέσης μας στη σκακιέρα. Μόνο τότε μπορείς να οργανώσεις άμυνες. Ηττηθήκαμε, πάμε στην επόμενη παρτίδα. Για παράδειγμα, το ίδιο το διαδίκτυο, που αποτελεί όπλο της παγκοσμιοποίησης, μπορεί και να γίνει εφαλτήριο για ανεξάρτητες φωνές και πυρήνες αντίστασης. Αυτός είναι και ο λόγος που έφτιαξα ιστολόγιο και που χαίρομαι να μιλάω με άλλους μπλόγκερς. Αποτελεί μια νέα μορφή ελευθερίας της έκφρασης. Κάπως έτσι οραματίζομαι να ανατρέπεται το σκηνικό: εκ των έσω.
Να ξέρετε ότι και το τελευταίο πιόνι μπορεί να κάνει ματ!
Και μετά, όταν η μακριά κώμη του σκέπασε τα μάτια, τον έκανα να νιώσει την αστραπή του Θεού μου, που ξέσπασε σαν πίδακας στον κομμένο του λαιμό. Γύρισα πίσω με το κεφάλι του Ολοφέρνη στο δισάκι μου. Την άλλη μέρα ο μαύρος στρατός έφυγε για τη Βαβυλώνα του. 
Περπάτησα στις πεδιάδες της Γαλλίας και στις ερήμους της Αφρικής. Διέσχισα δασώδεις εκτάσεις στη Γερμανία και τα βαλτοτόπια της Λιθουανίας. Κοιμήθηκα στις παραλίες της Ιταλίας και στη χιονισμένη ρωσική στέπα. Έκανα φίλο την πείνα κι αδέρφι τον πόνο. Προέλασα αμέτρητες φορές με τις σκισμένες μπότες μου και τις αναρίθμητες ψείρες μου. Μα δεν παραπονιέμαι. Έτσι προέβλεπε το Σχέδιο. Και κάθε φορά που η νίκη ήταν με το μέρος μου έκανα μια χαρακιά στο τόξο μου, στη λαβή του ξίφους μου ή στο κοντάκι του όπλου μου. Γραμμές πάνω από γραμμές σαν τα σκαλιά προς το θάνατο ή προς τη δόξα. Ναι, ήρθε και η δόξα. Ήμουν κομμάτι της. Αμελητέο, αλλά κομμάτι της. Ήταν εκεί, στην Όγδοη Γραμμή. Ακολούθησε η προαγωγή. Μου κρέμασαν σιρίτια στον ώμο και χαλκάδες στο στήθος. Μα εγώ το μόνο που προσδοκούσα ήταν ένα γυναίκειο χέρι στον ώμο μου και ένα μωρό να κρέμεται στο στήθος μου με τις ουλές. Το μόνο που επιζητούσα ήταν γαλήνη. Μα γαλήνη δεν προβλέπεται για τα στρατιωτάκια. Την άλλη κιόλας στιγμή έπρεπε να ξαναγυρίσω στις γραμμές μου και να ξαναρχίσω την πορεία. Προς το θάνατο ή προς τη δόξα. Το ίδιο είναι. Δε με κόφτει που είμαι αναλώσιμος, γιατί χρόνια, αιώνες τώρα γνωρίζω το μυστικό. Έτσι, σκύψε, σκύψε να το ακούσεις:
